بررسی فقهی و حقوقی ارث و تقسیم داراییهای دیجیتال رمزارزها و حسابهای آنلاین در پرتو قواعد عام شریعت اسلامی و حقوق مدنی ایران

با گسترش روزافزون فناوریهای دیجیتال و ظهور داراییهای نوینی همچون رمزارزها، کیف پولهای الکترونیکی، حساب های آنلاین و دارایی های مجازی مبتنی بر بسترهای فناورانه، پرسشهای حقوقی و فقهی پیچیده ای در زمینه مالکیت، انتقال و تقسیم این اموال در فرآیند ارث و انحصار وراثت به وجود آمده است. در حالی که قواعد ارث در فقه اسلامی و نظام حقوقی ایران از پشتوانه ای تاریخی و غنی برخوردار است و مبنای آن عمدتا بر اموال مادی و عینی سنتی استوار بوده، داراییهای دیجیتال با ماهیت ناملموس، غیرعینی و فناور محور، چالشهای جدی و بی سابقه ای را پیش روی فقها، حقوقدانان و مراجع تقنینی قرار داده است. روش تحقیق در این مقاله، کتابخانه ای و مبتنی بر مطالعات اسنادی تحلیلی و تطبیقی است. از منابع فقهی شیعه و اهل سنت، کتب معتبر حقوق مدنی ایران، قوانین داخلی و نیز مقالات و مقررات حقوقی نظامهای خارجی از جمله حقوق کامن لا اتحادیه اروپا و ایالات متحده) استفاده گردیده است. علاوه بر تحلیل منابع کلاسیک فقهی و حقوقی، تلاش شده با رویکردی تطبیقی پاسخهای نوآورانه به چالشهای عملی و نظری ناشی از ارث داراییهای دیجیتال ارائه شود. یافتههای پژوهش نشان میدهد که از منظر فقه اسلامی اصولی همچون «قاعده سلطنت»، «قاعده ید» و «قاعده لاضرر قابلیت انطباق بر داراییهای دیجیتال را دارا هستند و میتوان با تکیه بر مفهوم موسع «مال» این دسته از داراییها را در زمره ترکه متوفی محسوب نمود. با این حال در نظام حقوقی ایران به دلیل فقدان مقررات خاص دادگاه ها و مراجع قضایی در مواجهه با پرونده های مربوط به ارث دیجیتال دچار ابهام و تعارض میشوند بررسی تطبیقی نشان میدهد که برخی نظامهای حقوقی پیشرفته با پذیرش اسناد الکترونیکی و وصیت نامه های دیجیتال گامهایی مهم در جهت حل این مشکلات برداشته اند، در حالی که در ایران هنوز چنین بستر قانونی مشخصی وجود ندارد.

کلیدواژه ها:

ارث داراییهای دیجیتال رمزارزها و حسابهای آنلاین ، حقوق مدنی ایران