مشروعیت حقوقی و چالشهای سیاسی در فعال سازی مکانیسم ماشه علیه ایران

مکانیسم ماشه که در اصل برای تسهیل بازگشت تحریم های شورای امنیت سازمان ملل متحد در صورت عدم پایبندی جمهوری اسلامی ایران به تعهدات هسته ای خود طراحی شده بود، پس از خروج یک جانبه ایالات متحده از برجام به معضلی جدی در حقوق بین الملل مبدل گشت و پرسش های بنیادینی را در خصوص اعتبار رویه های بین المللی و مشروعیت اقدامات یک جانبه مطرح نمود. تحلیل ها نشان می دهد که دیدگاه حامیان این سازوکار که شامل ایالات متحده و سه کشور اروپایی (فرانسه، آلمان و بریتانیا) می باشند، بر این اصل حقوقی استوار است که فعال سازی مکانیسم مزبور اقدامی قانونی است که بر اساس قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت انجام می پذیرد. این گروه استدلال می نمایند که بند «مشارکت کننده» در قطعنامه به تمامی امضاکنندگان، اصلی حتی پس از خروج، صلاحیت لازم برای فعال سازی مکانیسم را اعطا می نماید. این رویکرد اسنپ بک را ابزاری حیاتی برای حفظ نظم عدم اشاعه ای تلقی می نماید که به صورت کارآمد از حق وتوی اعضای دائم شورای امنیت فراتر رفته و بدین ترتیب، چارچوبی منسجم برای تضمین اجرای تعهدات هسته ای فراهم می آورد. آنها این سازوکار را به مثابه یک عامل بازدارنده موثر برای ممانعت از دستیابی ایران به قابلیت های هسته ای و صیانت از ثبات منطقه ای قلمداد می کنند. در مقابل منتقدان این مکانیسم شامل جمهوری اسلامی ایران، روسیه و جمهوری خلق چین به طور جدی مشروعیت حقوقی آن را به چالش می کشند و اقدام ایالات متحده به عنوان یک کشور غیرمشارکت کننده در برجام با اصول اساسی حقوق بین الملل متناقض می دانند. این دیدگاه مکانیسم ماشه را ابزاری ناعادلانه برای اعمال فشار اقتصادی می داند که می تواند ثبات منطقه ای را تضعیف نموده و به بی ثباتی های فزاینده ای منجر گردد. منتقدان معتقدند که این اقدام نه تنها اعتبار و اقتدار شورای امنیت را مورد تردید قرار می دهد، بلکه می تواند به خروج ایران از پیمان عدم اشاعه ای هسته ای (NPT) بیانجامد. این پژوهش مروری با رویکردهای متقابل، مذکور به تحلیل اختلافات اساسی در تفسیر حقوق بین الملل و ابعاد ژئوپلیتیکی این مناقشه می پردازد. در نهایت این تقابل نشان دهنده چالش های مهم و پیچیده ای است که امروزه قوانین بین الملل و اجرای موثر توافقات چندجانبه با آنها روبرو هستند.

کلیدواژه ها:

برجام ، مکانیسم ، ماشه ، حقوق بین الملل ، توافق هسته ای