اثر تنش خشکی بر عملکرد دانه و برخی ویژگیهای زراعی سه رقم گلرنگ بهاره

گلرنگ (.Carthamus tinctorius L) گیاهی از تیره Compositae میباشد که پر شاخ و برگ، علفی، شبه خاردار و یک ساله است ارتفاع آن از ۲۰ ۱۵۰ سانتیمتر تغییر می.کند میزان روغن دانه های آن ۲۷-۴۰ درصد است و بین ۱۵-۱۹- درصد پروتئین دارد و بذرهای آن شبیه تخمهای کوچک آفتابگردان میباشد که در اصطلاح گیاه شناسی به آن آکن میگویند که در غوزهای محفوظ قرار دارد و در هنگام برداشت ریزش نمیکند این گیاه دارای دو تیپ بهاره و پاییزه میباشد که تیپ پاییزه آن دارای عملکرد بیشتری نسبت به تیپ بهاره است این گیاه بومی خاورمیانه محسوب شده و از نظر اکولوژیکی نسبت به آب و هوای ایران سازگار میباشد خواجه پور ۱۳۷۷ با وجود تولید داخلی دانه های روغنی در کشور بخش عمده ای از روغن مورد استفاده داخلی از خارج تامین میگردد بنابراین با توجه به افزایش جمعیت و مصرف سرانه روغن، افزایش سطح زیر کشت دانه های روغنی و افزایش عملکرد آنها برای کاهش وابستگی به کشورهای دیگر ضروری است. از بین دانه های روغنی سازگار با آب و هوای ایران گلرنگ از جایگاه ویژه ای برخوردار است و سازگاری خوبی در مناطق دارای کمبود آب دارد بای) بوردی، ۱۳۸۶) میزان روغن قابل استخراج دانه گلرنگ در شرایط مساعد بسته به رقم تا ۴۵ درصد میرسد (زینلی، ۱۳۷۸). گلرنگ تقریبا در ۶۰ کشور جهان کشت میشود و سطح زیر کشت آن در دنیا در سال ۲۰۰۸ برابر با ۶۹۱۰۰۰ هکتار بوده است (فائو، ۲۰۰۸). از آنجا که کشور ایران در تقسیم بندی جهانی از کشورهای خشک و نیمه خشک محسوب میشود، لذا انتخاب ژنوتیپهای متحمل به خشکی گلرنگ به عنوان یک گیاه بومی کشور میتواند جایگزین ارقام و گیاهان روغنی حساس به خشکی شود تنش خشکی در مرحله رشد رویشی از طریق کاهش شاخص سطح برگ باعث کاهش تولید ماده خشک و کاهش عملکرد گیاه میشود رستمی و همکاران ۲۰۰۳) در زمینه اصلاح ژنوتیپهای گلرنگ تحت شرایط تنش خشکی ریچارد ریچارد ، ۱۹۹۶) اظهار داشت که انتخاب ژنوتیپها در هر دو شرایط تنش و بدون تنش باعث تجمع آللهای مطلوب شده و ژنوتیپهایی با عملکرد بالاتر گزینش میشوند. مرحله بحرانی نیاز گیاه به آب در زمان گلدهی است و در شرایط کمبود آب خاک یک مرحله آبیاری در این زمان باعث افزایش وزن خشک و عملکرد میشود عدالتیان (۱۳۸۷) اعمال تنش خشکی در شروع گلدهی از مهمترین عوامل کاهش عملکرد میباشد امیدی (۱۳۷۷) نتایج به دست آمده از تحقیقات انجام شده روی گلرنگ در رابطه با عملکرد دانه در مناطق مختلف تحت تنش خشکی نشان میدهد که عملکرد دانه گلرنگ از ۱ تا ۳/۳ تن در هکتار متغیر است اسندل و همکاران ۲۰۰۸ این نتایج در مناطق دیگر(کاورو و همکاران، ۱۹۹۹ ؛ هامرونی و همکاران ۲۰۰۱؛ بنسون، ۱۹۹۹؛ دزفولی،۱۹۹۴؛ کار و همکاران، ۲۰۰۷) نیز گزارش شده است. گلرنگ در مرحله رشد رویشی نسبت به مراحل بعدی به کمبود آب مقاومتر است و عدم آبیاری در این مرحله باعث گسترش سیستم ریشهای گیاه و افزایش مقاومت گیاه نسبت به شرایط گرم و خشک میشود؛ بنابراین می توان توصیه کرد که پس از جوانه زدن و استقرار گلرنگ یک دوره خشکی کوتاه مدت به گیاه داده شود. بروز تنش آبی در طول مراحل نهایی نمو زایشی موجب تسریع پیری و کاهش مدت پر شدن دانه گلرنگ میشود خواجه پور (۱۳۷۷) در تحقیقی سطح ،برگ ارتفاع گیاه، تعداد شاخه و تعداد غوزه در گلرنگ در اثر '. Achen - Akene

کلیدواژه ها:

تنش ، خشکی ، رگرسیون ، صفات ، زراعی ، گلرنگ بهاره ، همبستگی