عامل بیولوژیک(همیلپیستوس) در فرسایش پذیری کاهگل ساختارهای محوطه تاریخی بلقیس اسفراین

مسئله ای که محوطه تاریخی بلقیس واقع در ۳ کیلومتری جنوب غربی شهرستان اسفراین خراسان شمالی با آن مواجه است، فرسایش کاهگل بدنه های مرمت شده در بازه زمانی کوتاه مدت است. هرچند مطالعات پیشین نشان می دهد کیفیت خاک منطقه در فرسایش مصالح خاکی موثر بوده، اما گونه ای خرخاکی با نام علمی(همیلپیستوس آفگانیسوس۱) عاملی بیولوژیک در روند فرسایش این محوطه شناسایی شده است. این گونه حشره خشکی زی طی فرآیند زیستی با حفر تونل-های گسترده، شرایط سخت گرمایی مناطق گرم و خشک را تعدیل و به حیات خود ادامه می دهد. هرچند این عامل بایونیک به عنوان عامل مفید متابولیکی خاک محسوب می شود اما رفتار زیستی آن در ساختارهای معماری تاریخی، سبب ایجاد آسیب های فیزیکی- مکانیکی شده که در بلند مدت تهدید جدی محسوب می شود. هدف این پژوهش بررسی اثرات ناشی از فعالیت زیستی این گونه خرخاکی بر دوام لایه کاهگلی در محوطه تاریخی بلقیس اسفراین است. با هدف شناسایی ساختار نقب های ایجاد شده و تهیه نقشه آنها، اسکن لیزر بخشی از ساختار تونل ها به کمک ابزار دقیق در نرم افزار انجام گرفته است. نتایج حاصل از مطالعات میدانی و کتابخانه ای نشان می دهد که حفاری های گسترده این گونه جانوری می تواند با تخریب یکپارچگی خاک و آسیب فیزیکی و نیز افزایش سطح تماس کاهگل، تاثیر عوامل محیطی رطوبت در سرعت فرسایش ساختار کاهگل را فراهم نماید. به نظر می رسد بررسی راهکارهای فیزیکی مواجهه با این عامل بایونیک بواسطه پیشگیری از بروز آسیب های احتمالی ناشی از مداخلات به روش های شیمیایی بتواند پاسخگوی رفع یا کاهش این عامل آسیب رسان به کاهگل های محوطه تاریخی بلقیس اسفراین باشد. کاربرد خاک دیاتومه ضمن مطالعات کانی شناسی خاک منطقه، راهکار متناسب با این عامل آسیب رسان است.

کلیدواژه ها:

حفاظت ، محوطه تاریخی بلقیس ، آسیب بیولوژیک ، کاهگل ، حشرات بیابانی