بررسی ارتباط بین متغیرهای اقلیمی و رشد بهره وری کل عوامل تولید گندم دیم (مورد مطالعه: استان اصفهان)

مقدمه: با توجه به محدودیت منابع و افزایش جمعیت و نیاز به حصول حداکثر ستانده با لحاظ نمودن نیاز نسل های آینده و دستیابی به توسعه پایدار، بر اهمیت توجه به بهره وری بخش کشاورزی می افزاید. تغییرات اقلیم پیامدهای جدی مستقیم و غیرمستقیم بر بهره وری کشاورزی و ثبات اقتصادی کشورهای در حال توسعه دارد. اگرچه کنترل متغیرهای اقلیمی امکان-پذیر نیست، اما آگاهی از ارتباط آن با بهره وری، توان مقابله و سازگاری با این اثرات را فراهم می آورد. بدین منظور، مطالعه حاضر با هدف بررسی ارتباط متغیرهای اقلیمی و رشد بهره وری کل عوامل تولید گندم دیم در اقلیم های مختلف استان اصفهان انجام شد.مواد و روش ها: جهت تحقق اهداف پژوهش، آمار و اطلاعات مورد نیاز زراعی شامل میزان کود مصرف شده، میزان سموم مصرف شده (مجموع علف کش، حشره کش، قارچ کش و سایر)، متوسط تعداد نفر-روزکار، هزینه تولید و میزان تولید به تفکیک شهرستان های استان اصفهان و نرخ سود بانکی یکساله از بانک مرکزی و جهاد کشاورزی استان اصفهان طی دوره زمانی ۱۴۰۱-۱۳۸۳ جمع آوری شد. همچنین داده های اقلیمی شامل داده های هواشناسی متغیرهای بارش ماهانه، متوسط دمای سالانه، متوسط حداقل دمای سالانه و متوسط حداکثر دمای سالانه، از سازمان هواشناسی کل کشور برای بازه مورد نظر دریافت گردید. جهت تعیین مقدار رشد بهره وری کل عوامل تولید گندم دیم به عنوان یکی از مهمترین محصولات منطقه، از روش مانده سولو و جهت تخمین تابع تولید از تکنیک داده های تلفیقی به روش اثرات ثابت استفاده گردید. همچنین جهت بررسی ارتباط متغیرهای اقلیمی شامل شدت بارش، میانگین دما، میانگین دمای حداکثر، میانگین دمای حداقل و بارش تجمعی و رشد بهره وری کل عوامل تولید گندم دیم به تفکیک اقلیم های موجود در استان اصفهان (۱- اقلیم گرم و خشک و بیابانی، ۲- اقلیم نیمه خشک، ۳-اقلیم های کوهستانی و سرد و ۴- نیمه کوهستانی و نیمه سرد و نیمه خشک) از ضریب همبستگی پیرسون استفاده شد.نتایج: نتایج نشان می دهد که پس از بررسی توابع تولید مختلف شامل کاب-داگلاس، ترانسندنتال، ترانسلوگ و درجه دوم، در نهایت براساس معنی داری ضرایب، خوبی برازش مدل و تعداد ضرایب معنی دار تابع تولید کاب-داگلاس به عنوان تابع ارجح تولید گندم دیم در استان اصفهان انتخاب گردید. همچنین، شیب خط روند، حاکی از رشد بهره وری کل عوامل تولید منفی گندم دیم در شهرستان چادگان، نماینده اقلیم کوهستانی و سرد است. به طور کلی بیشترین روند رشد بهره وری برای محصول گندم دیم، مربوط به شهرستان سمیرم با ۰۸۵۵/۰ واحد، نماینده اقلیم نیمه کوهستانی و نیمه سرد و کمترین میزان رشد مثبت نیز مربوط به شهرستان فریدن، نماینده اقلیم کوهستانی و سرد است. به علاوه، ارتباط بین متغیرهای اقلیمی و رشد بهره وری کل عوامل تولید نشان داد که متغیرهای میانگین حداقل دما و شدت بارش، تاثیر منفی و معنی دار و متغیر میانگین دما تاثیر مثبت و معنی دار بر رشد بهره وری کل عوامل تولید گندم دیم در استان اصفهان داشته است.بحث: نتایج تحقیق حاضر نشان داد که عوامل اقلیمی با رشد بهره وری کل عوامل تولید گندم دیم در استان اصفهان ارتباط معنادار دارند. در این راستا اگرچه عوامل جغرافیایی و اقلیمی به عنوان یکی از عوامل موثر در بهره وری کشاورزی است که کنترل آن به طور مستقیم از دسترس سیاست گذاران خارج است؛ اما با بررسی تاثیرات این عوامل می توان اثرات سو آن را بر رشد بهره وری کل عوامل تولید در بخش کشاورزی مدیریت کرد.

کلیدواژه ها:

تکنیک داده های تلفیقی ، شدت بارش ، گندم دیم ، روش مانده سولو