سوء مصرف استروئیدهای آنابولیک-آندروژنیک : یک مرور روایی

زمینه و هدف:استروئیدهای آنابولیک-آندروژنیک (AAS) خانواده داروهایی شامل هورمون طبیعی مردانه تستوسترون هستند که درجات مختلفی از تاثیرات آنابولیک (عضله ساز) و آندروژنیک (مردانه ساز) را شامل می شوند. هنگامی کهAAS  در دوزهای مذکور فیزیولوژیک مصرف می شود، به افراد اجازه می دهد که مقادیر زیادی توده عضلانی به دست آورد و چربی بدن خود را از دست بدهد، که اغلب فراتر از محدودیت هایی است که می توان به طور طبیعی به دست آورد. به دلیل این خواص، مصرف AAS به یک اختلال عمده مصرف مواد در سراسر جهان تبدیل شده است. مصرف AAS در بسیاری از کشورها، به ویژه اسکاندیناوی، بریتانیا و برزیل به اختلال نسبتا شایع در مصرف مواد تبدیل شده است. سایر کشورها در قاره اروپا نیز اکنون افزایش مصرف AAS را نشان می دهند، درحالی که مصرفAAS  در کشورهای آسیای شرقی، مانند چین، کره و ژاپن، بسیار نادر است. توزیع ناهموار مصرف AAS در سراسر جهان به نظر می رسد که در ارتباط با عوامل فرهنگی است. از آنجایی که مصرف AAS بی شک جدیدترین اختلال مصرف مواد در جهان است، بسیاری از جنبه هایAAS  هنوز هم توسط متخصصان بالینی و هم توسط محققان به خوبی درک نشده است. یافته های پژوهش های اخیر، میزان مصرف بالای داروهای استروئیدی را در ورزشکاران ایرانی نشان می دهند. همچنین آگاهی اندک مصرف کنندگان از این داروها، آگاهی اندک همراه با باورهای غلط، در دسترس بودن و  تهیه آسان این داروها، می تواند سبب افزایش مصرف این داروها در ورزشکاران و جمعیت های مختلف شود که این امر، لزوم توجه بیشتر مسئولان و طراحی برنامه های پیشگیری را آشکار می سازد. هدف از این پژوهش، بررسی اساسی ترین مباحث مرتبط با تشخیص و درمان سوءمصرف AAS است.روش پژوهش:در این پژوهش از روش مرور روایی استفاده شد. مقالات مرور ادبیات پژوهشی یا مقالات مرور روایی ادبیات پژوهشی چکیده ها و ارزیابی روایی از یافته ها یا نظریه ها را در یک پایگاه ادبیات پژوهشی ارائه می دهند. پایگاه ادبیات پژوهشی ممکن است شامل تحقیقات روش های کیفی، کمی یا مختلط باشد. برای گردآوری داده ها، با استفاده از کلیدواژه های استروئیدهای آنابولیک-آندروژنیک، مسمومیت، وابستگی، نشانگان ترک و درمان، مقالات مرتبط بین سال های ۱۹۹۰ تا ۲۰۲۵ در پایگاه های داده ای Google Scholar، PubMed، NOORMAGS، SID و irandoc مورد جست وجو قرار گرفتند. مقالاتی که به زبان انگلیسی و فارسی نوشته نشده بودند یا فصل کتاب، مقاله کنفرانس، چکیده مبسوط یا پیش چاپ بودند، حذف شدند. فهرستی از مقالات به دست آمدند و چکیده ها برای ارزیابی مرتبط بودن خوانده شدند. با این روش ۱۰۵ مقاله شناسایی و در دسترس قرار گرفت. سپس هر کدام از مقالات خوانده و تحلیل شدند و در نهایت ۲۶ مقاله برای استخراج داده ها انتخاب شدند.یافته ها:تخمین دقیق تعداد افرادی که از AAS در کشورهای مختلف استفاده می کنند دشوار است. نظرسنجی ها به چندین تصور غلط گسترده در مورد شیوع شناسی مصرف AAS منجر شده اند. از جمله اینکه مصرفAAS  در دختران نوجوان غیرمعمول نیست، مصرفAAS  پدیده رایجی در نوجوانان است، و مصرف AAS اغلب در بین ورزشکاران رخ می دهد. در واقع بیشتر مصرف کنندگان AAS مردان بالای ۱۸ سال هستند که در هیچ رشته ورزشی   رقابتی شرکت ندارند. تعداد مصرف کنندگانAAS  در کشورهای مختلف، ۵/۰ تا ۲ درصد در میان مردان و تقریبا ۳۰ درصد ورزشکاران حرفه ای و بدنسازان ایرانی برآورد شده است. نگران کننده ترین پیامد مواجهه طولانی مدت با AAS، تاثیر آن بر سیستم قلبی -عروقی به ویژه مرگ زودرس ناشی از انفارکتوس میوکارد در مردان جوان است. AAS بیرون زا کارکرد محور هیپوتالاموس-هیپوفیز-بیضه را در مردان سرکوب می کند و به کاهش تولید گنادوتروپین از هیپوتالاموس، کاهش هورمون لوتئینیزه کننده و هورمون محرک فولیکول از هیپوفیز و در نتیجه کاهش تولید بیضه ای تستوسترون و اسپرم منجر می شود و قطع مصرف AAS، به خصوص پس از یک دوره طولانی مصرف، احتمالا به هیپوگنادیسم و در نتیجه قطع مصرف AAS که به معنای کاهش فعالیت عملکردی غدد جنسی است، منتج خواهد شد. مصرف و ترک AAS ممکن است سبب بروز اختلالات خلقی عمده از جمله هیپومانیا و افسردگی در برخی از افراد مستعد شود. این تاثیرات خلق وخویی بسیار فرد ویژه به نظر می رسند و سازوکار این پاسخ های خاص هنوز به خوبی شناخته نشده است. AAS همچنین با انواع دیگر عوارض جانبی کمتر جدی یا کمتر شایع بر روی سایر اندام ها از جمله آکنه بدن شدید، ژنیکوماستی، سمیت کبدی، موارد نارسایی کلیه، آپوپتوز، تاخیر در به خواب رفتن، اختلال عملکرد روزانه و استفاده از داروهای خواب آور در ورزشکاران مصرف کننده AAS مرتبط است. AAS می تواند سبب ایجاد سندروم وابستگی شود که با مصرف مزمن AAS مشخص می شود که ممکن است با وجود تاثیرات نامطلوب ادامه یابد. مصرف کنندگان AAS به ندرت به دنبال درمان هستند، از این رو ادبیات پژوهشی موجود در مورد درمان کم است.بحث و نتیجه گیری:از آنجایی که مصرف گسترده AAS بسیار جدید است، یافته های تحقیقات روانپزشکی در مورد اپیدمیولوژی، ویژگی ها و درمان این بیماری در مقایسه با حجم تحقیقات در خصوص سایر اشکال مصرف مواد محدود است و بسیاری از یافته ها در این زمینه آزمایشی باقی می مانند و باورهای اشتباه در خصوص استفاده از AAS هنوز هم در بین افراد عادی و   هم در بین متخصصان بهداشت روان رایج است. به نظر می رسد این وضعیت طی یک یا دو دهه آینده تغییر کند، زیرا تعداد بیشتری از مصرف کنندگان پیر AAS عوارض جانبی را تجربه می کنند که آنها را مورد توجه بالینی و درمان قرار می دهند. به نظر می رسد مصرف AAS در ورزشکاران ایرانی از چالش های پیش روی نظام سلامت است. دانش ناکافی مربیان و ورزشکاران ایرانی در خصوص عوارض و پیامدهای ناشی از مصرف استروئیدها، بستر مصرف این مواد را به طور خیره کننده ای مساعد ساخته است، از این رو تدوین برنامه های آموزشی جامع به منظور ارتقای آگاهی ورزشکاران و مربیان ضروری به نظر می رسد. پژوهش ها نشان دهنده ارتقای آگاهی، شدت درک شده و قصد رفتاری عدم استفاده از استروئیدهای آنابولیک پس از اتمام برنامه آموزشی در بین ورزشکاران ایرانی است و سودمندی تشکیل کلاس های آموزشی برای آنان را نشان می دهد. شیوع شناسی مصرف کنندگان AAS در جوامع مختلف ایرانی به ویژه ورزشکاران رقابتی و در ادامه بررسی عوارض مصرف مزمن این مواد قدمی مهم در شکل دهی دانش بومی مربوط به این حوزه است.