بازنمایی رویدادهای مشروطه در رمان معاصر فارسی از منظر رویکرد تاریخ جایگزین

انقلاب مشروطه و رویدادهای پیش از آن و نیز پیامدهایش دست مایه آثار ادبی فراوانی بوده است. رمان معاصر فارسی نیز از این تاثیرپذیری، بیبهره نمانده و رماننویسان به فراخور دانش و ذوق و دیدگاه خویش، بدان پرداختهاند. در این پژوهش از میان رمانهای تاریخی فارسی، رمانهایی مدنظر ماست که رخدادهای مشروطه و به طور مشخص واقعه به توپ بستن مجلس را بستر اصلی داستان قرار دادهاند. هدف از نگارش این مقاله، بررسی بازنمایی رویدادهای مشروطه در سه رمان خنده خورشید اشک ماه، تالار آیینه و بیکتابی از منظر رویکرد تاریخ جایگزین است. یافتههای مقاله نشان میدهد که نویسندگان آثار یادشده، برای نوشتن رمان از رویکردی تازه به نام «تاریخ جایگزین» استفاده کردهاند. در این رویکرد، نویسنده مسیر تاریخ واقعی را از نقطهای مهم به سوی آنچه در ذهن خود از تاریخ انتظار داشته، سوق میدهد. نویسندگان در سه رمان نام برده، یکی از رویدادهای مشروطه را به عنوان بزنگاه تاریخی در نظر گرفته، اما در ادامه، ماجراهایی متفاوت، درباره آن بزنگاه و پیامدهای آن در داستان آوردهاند که از آن به تاریخ جایگزین تعبیر میشود. در دو رمان خنده خورشید، اشک ماه و بیکتابی رویداد به توپ بستن مجلس به عنوان نقطه عطف انتخاب شده و در رمان تالار آیینه اعتراضات روز نوزدهم تیرماه و به شهادت رسیدن سیدعبدالحمید اولین شهید مشروطه نقطه عطف است و پیامد آن در به توپ بستن مجلس، سرنوشت شخصیت اصلی رمان را دگرگون میکند. به نظر میرسد ازجمله مهمترین اهداف نویسندگان از گزینش این رویکرد آن است که از یک سو به توصیف و یادآوری پیامدهای رخدادهای مشروطه و تاثیر آن بر زندگی مردم عادی بپردازند و از سوی دیگر توجه مخاطب را به حقایق این دوره از تاریخ معاصر جلب کنند و با انتقاد از حافظه تاریخی انسان معاصر ایرانی و تاکید بر بازخوانی تجربههای تاریخی، به مسیر آرمانخواهی و اندیشگانی جامعه شکل دهند.

کلیدواژه ها:

تاریخ جایگزین ، رمان تاریخی ، مشروطه ، خنده خورشید اشک ماه ، تالار آیینه ، بی& rlm ، کتابی