سنجش عیار نقره سکه های درهم عباسی قرن دوم هجری، متعلق به موزه ملی ایران، با استفاده از آزمایش XRF

پژوهش سکه ها اطلاعاتی بی واسطه و دست اول از فهم گذشته است. فناوری و بستر میان رشته ای می تواند ارزش مضاعفی ایجاد کند که شاید بدون آن دستیابی به آنها ممکن نباشد. داده های بدست آمده از آنالیز غیرمخرب اطلاعاتی تولید می کند که الزاما در متون تاریخی وجود ندارد؛ یا در سکه شناسی چون معمولا بستر پیدایی آنها نامشخص است نسبت به مواد فرهنگی بر جا دچار نقصان هستند و نمی توان در این زمینه نظری ارائه داد. برای سنجش خلوص نقره تعدادی از سکه های قرن دوم هجری خلافت عباسی که از گنجینه موزه ملی ایران هستند، از دستگاه XRF قابل حمل استفاده شد. نتایج حاصله که به روش کمی- کیفی به دست آمد مورد مطالعه آماری قرار گرفت. از بین نتایج حاصل، به غیر از نقره که در سکه های درهم محور و فرض اصلی مقاله است، به دو فلز مس و سرب در سکه ها نیز توجه شد زیرا ضمن ارتباطی تنگاتنگ با نقره، در مسائل مختلفی از جمله عیار نقره و مسائل فنی تعیین کننده هستند. ضمن ترسیم جداول و نمودارها، عیار نقره بر اساس درصد وزنی به دست آمد که تفسیر آنها گویای عیار بیشتر سکه های مرکز خلافت، مدینه السلام، و تمایزشان از سکه های ضرابخانه های دیگر است. ضمن این که برخی ناخالصی های شاخص، مس و سرب، در سکه های مدینه السلام کمتر از گروه سکه های دیگر است. می توان ناخالصی های مربوط به مس را موثر در عیار دانست به این نحو که احتمالا آگاهانه به ترکیب فلزی اضافه می شد و ناخالصی های مربوط به سرب را به دلیل عدم تاثیرگذاری در عیار، اهمال کاری فنی تلقی کرد.

کلیدواژه ها:

آنالیز عنصری سکه ، XRF قابل حمل ، مدینه السلام ، آلیاژ سکه ، سنجش عیار نقره