کاربست شاخصه های بینشی قرآنی در بازشناسی و نقد برخی از فرقه های نوظهور معاصر

گسترش خزنده و بی صدای فرقه های نوظهور از قرن بیستم به بعد در بستر جامعه اسلامی، تهدیدی جدی برای فرهنگ دینی و هویت قرآنی مردم به شمار می رود. از این رو، شناخت فرقه های انحرافی، ضرورتی اساسی در عرصه دین پژوهی و جامعه سازی اسلامی است. این پژوهش بر آن است تا با تمرکز بر شاخصه های قرآنی، چارچوبی روشمند برای ارزیابی برخی از فرقه های نوظهور فراهم آورد. پرسش اصلی تحقیق آن است که: شاخصه های بینشی برگرفته از قرآن در جهت  شناسایی و نقد برخی از فرقه های نوظهور کدام اند؟ فرضیه اصلی بر آن است که تعالیم قرآنی، معیارهایی روشن و فرازمانی برای ارزیابی صحت و سقم آموزه های دینی ارائه می دهد که با تطبیق بر فرقه های نوظهور؛ از جمله: بهائیت، رام الله، سای بابا و عرفان حلقه می توان انحراف آن ها را آشکار ساخت. هدف این پژوهش، تبیین معیارهای بینشی استخراج شده از آیات قرآن برای شناخت فرقه های انحرافی نامبرده شده است. این تحقیق با رویکرد توصیفی-تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه ای در حوزه تفسیر و فرقه شناسی صورت گرفته است. یافته ها نشان می دهد که شاخصه های بینشی همچون جبرگرایی، انکار توسل و شفاعت، اعتقاد به تناسخ، عقل گریزی یا عقل بسندگی، گرایش به خرافه، امتزاج حق و باطل، از مهم ترین نشانه های انحراف فرقه های نوظهور مورد اشاره می باشد. نتیجه نهایی پژوهش آن است که بهره گیری از شاخصه های بینشی قرآنی می تواند ابزاری کارآمد و مستند برای پالایش ساحت دینداری از آموزه های فرق انحرافی باشد.

کلیدواژه ها:

فرقه های نوظهور ، فرق انحرافی ، شاخصه های قرآنی ، ارزیابی اعتقادی ، عقلانیت دینی ، فرقه شناسی تطبیقی