درنگی در دیدگاه های تعلیمی احمد غزالی در عرصه سلوک عرفانی (مطالعه موردی: رساله الطیور، مکاتبات، رساله عینیه و وصایا)

احمد غزالی از صوفیان بزرگ قرن پنجم و ششم هجری است که نحله های مختلف تصوف از جهان نگری و تعلیمات او به گونه های مستقیم و غیرمستقیم بهره برده اند. وی به اعتقاد اکثر اهل عرفان علاوه بر علوم ظاهری به علوم باطنی نیز مسلط بوده و در عرصه عرفان عملی از راه پیمودگان این مسلک محسوب می شده است. تعمق در آثار احمد غزالی آشکار می کند که وی نظریات بدیعی در خصوص مبانی عرفان نظری و تعلیمات فراوانی در مورد سیر و سلوک عرفانی ارائه کرده است و با این تمهید، توانسته متناسب با کشفیات درونی خود، برنامه جامعی برای سالکان ارائه دهد.این جستار که مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای است و با روش توصیفی – تحلیلی انجام شده است، با تکیه بر مجموعه های رسالهالطیور، مکاتبات، رساله عینیه و وصایا، دیدگاه های احمد غزالی را در خصوص سلوک عرفانی و نکات و بدایع تعلیمی آن بررسی می کند. نتیجه پژوهش حکایت از آن دارد که احمد غزالی در کتاب رسالهالطیور، سفر سالکان را به بارگاه معبود، به صورت تمثیلی و با حالت نمادین بیان کرده و در این حکایت از استغنای حق، لطف الهی، مرتبه فنا، جذبه الهی و عنایت نیز سخن گفته است. علاوه بر رسالهالطیور، وی در دیگر آثار ذکر شده، از نفحات الهی، اغتنام وقت، خرق حجب، ذکر حق، مشتهیات نفسانی و طرد دنیا، پندار پاکی و محک عدل الهی مطالبی آورده است.

کلیدواژه ها:

احمد غزالی ، آثار فارسی غزالی ، سلوک عرفانی ، جهان نگری تعلیمی