شناسایی پیشرانهای موثر بر ارتقای توسعه منطقه ای با رویکرد آینده پژوهی (مطالعه موردی: شهرستان زیرکوه)

فضاهای مرزی به دلیل ویژگی های فضایی-سیاسی و نقش های مدیریتی در مقیاس های مختلف، جایگاه ویژه ای در استراتژی های سیاسی دارند. این مناطق به ویژه برای سیستم های سیاسی در تامین ثبات و امنیت داخلی حائز اهمیت هستند. مرزهای شرقی ایران، به ویژه شهرستان زیرکوه در استان خراسان جنوبی، که با افغانستان هم مرز است و مرزی به طول ۱۱۶ کیلومتر دارد، از اهمیت بالایی در راهبردهای توسعه ملی و منطقه ای برخوردارند. مقاله حاضر به تحلیل سناریوهای محتمل برای توسعه شهرستان زیرکوه پرداخته است. مطالعات آینده پژوهی با رویکرد ساختاری منعطف، امکان پیش بینی و ارزیابی سیستم های توسعه ای را فراهم می کند. این تحقیق به صورت توصیفی و تحلیلی با استفاده از روش تحلیل محتوا، متغیرهای موثر بر توسعه شهرستان زیرکوه را بررسی کرده است. برای جمع آوری اطلاعات از پرسشنامه ای که بین ۱۵ کارشناس برنامه ریزی منطقه ای توزیع شد، استفاده شده است و داده ها با روش تحلیل ساختاری میک مک تحلیل شدند. سناریوهای تحقیق با استفاده از نرم افزار سناریو ویزارد طراحی شده است. نتایج نشان داد که ۲۹ متغیر اثرگذار در توسعه شهرستان زیرکوه شناسایی شدند که از میان آنها، ۱۶ متغیر به عنوان متغیرهای اصلی در نظر گرفته شدند. بر اساس این متغیرها، سه سناریو برای توسعه طراحی شد: ۱- استراتژی شرایط بحرانی: تغییر نگرش به قومیت ها، برقراری برابری مکانی و تقویت روابط بین الملل؛ ۲- استراتژی در وضعیت بحران یا نیمه بحران: افزایش نقش دولت در کاهش تورم، برابری فضایی و تقویت مسیرهای ارتباطی و بین الملل؛ ۳- سیاست تداوم وضع موجود: ایجاد تعامل اجتماعی بیشتر و سیاست های جمعیتی مناسب. این سناریوها بر مبنای تغییرات اجتماعی، اقتصادی و امنیتی در منطقه طراحی شده اند و می توانند راهکارهای مناسبی برای توسعه پایدار این منطقه مرزی فراهم کنند.

کلیدواژه ها:

زیرکوه ، توسعه منطقه ای ، آینده پژوهی ، تمرکز زدایی