شکاف بین دانش و عمل در برنامه های پیشگیری از خودکشی

سخن سردبیر Editorial مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان دوره ۲۴، مهر ۱۴۰۴، ،۵۸۰-۵۷۹ شکاف بین دانش و عمل در برنامه های پیشگیری از خودکشی The Knowledge-Action Gap in Suicide Prevention Programs محسن رضائیان[۱] Mohsen Rezaeian ویلکینزWilkins و همکاران در مقاله خود که در سال ۲۰۱۳ میلادی به چاپ رسیده است، موضوع بسیار مهم شکاف بین دانش و عمل (Knowledge-Action Gap) را مطرح می نمایند. آن ها معتقد هستند که این شکاف برای سالیان متمادی است که در ادبیات سلامت مورد توجه قرار گرفته است و به عنوان یک مانع بسیار مهم در دست یابی به پیامدهای مورد نظر برنامه های بهداشت عمومی، مطرح شده است. به باور آن ها، همکاری بسیار نزدیک دانشمندان در حوزه های گوناگون دانش بشری مانند اپیدمیولوژی، علوم رفتاری، علوم سلامت، علوم اجتماعی، علوم آموزشی و رسانه ها، باعث پدید آمدن رویکرد بسیار مناسبی به مقوله پیشگیری از خودکشی شده است (۱). با این وجود، چنین رویکردی باید حداقل دارای چهار جزء ضروری زیر برای موفقیت باشد: ۱. مشخص کردن مقدار و میزان رفتارهای خودکشی در طول زمان با بهره گیری از یک نظام پایش قوی ۲. مشخص کردن عوامل خطر و عوامل محافظت کننده برای رفتارهای خودکشی ۳. توسعه و بهره گیری از راه کارهای پیشگیری مناسب از خودکشی که در آن ها عوامل خطر کاهش یافته و یا کنترل می شوند و ۴. انتشار گسترده راه کارهای موفق پیشگیری از خودکشی، به منظور ایجاد تغییرات ضروری در سطح جمعیت ها. آن ها معتقدند طی بیست سال گذشته، تلاش های فراونی برای جامه ی عمل پوشاندن به سه جزء اول این رویکرد، به عمل آمده و توصیه نموده اند که باید این تلاش ها، همچنان با قوت ادامه یابند. اما متاسفانه، مشکل اصلی در عدم حصول جزء چهارم نهفته است. به عبارت دیگر، هنوز نحوه انتشار گسترده آنچه که ما درباره پیشگیری از خودکشی می دانیم، به منظور دستیابی به اهداف برنامه های پیشگیری از خودکشی در سطح جمعیت ها، مشخص نیست. و این دقیقا همان چیزی است که از آن به عنوان شکاف بین دانش و عمل، یاد می کنند (۱). دریکی از سخنان سردبیری قبل مجله دانشگاه به آسیب شناسی برنامه ملی پیشگیری از خودکشی در ایران پرداختیم. در آن سخن سردبیری به این نکته مهم اشاره کردیم که عدم توجه به ظرفیت های موجود در سطح شهرستان های کشور، باعث می شود که برنامه ملی پیشگیری از خودکشی با همه نقاط قوت، نتواند به اهداف مورد نظر خود دست یابد (۲). این نکته تا اندازه ی زیادی به دلیل شکاف بین دانش و عمل نیز رخ می دهد. به عبارت دیگر، اگر برنامه های پیشگیری از خودکشی می خواهند که به اهداف خود دست یابند، باید با استفاده از رویکرد ترجمان دانشKnowledge translation) ) (۳)، یافته های علمی مطالعات مربوط به پیشگیری از خودکشی را به زبان ساده در اختیار آحاد جامعه و به ویژه گروه های در معرض خطر قرار داده و آن ها را ترغیب به ایجاد تغییرات مناسب نمایند. یکی از ساده ترین مدل هایی که برای عملیاتی کردن دانش تدوین شده است با پرسیدن پنج سوال به ترتیب زیر، محقق می گردد (۴): ۱.     پیام چیست؟ ۲.     مخاطبین این پیام چه کسانی هستند؟ ۳.     چه کسانی باید این پیام را به مخاطبین برسانند؟ ۴.     روش انتقال پیام چیست؟ ۵.     پیامد قابل قبول از انتقال پیام چیست؟ این پنج سوال کمک می کند تا دانشمندان بدانند برای ترجمان دانش در حوزه پیشگیری از خودکشی، باید چه پیام های کلیدی را برای چه مخاطبینی تدوین نمایند (۵). همچنین، چگونه این پیام ها را در اختیار مخاطبین قرار دهند که به آن ها کمک نماید تا متوجه منظور پیام شوند. بالاخره، ترجمان دانش باید مشخص نماید که از این انتقال پیام، چه پیامدهایی مورد نظر است تا ارزشیابی برنامه های ترجمان دانش را بتوان بر اساس پیامد های مورد انتظار، به درستی انجام داد. References Wilkins N, Thigpen S, Lockman J, Mackin J, Madden M, Perkins T, et al. Putting program evaluation to work: a framework for creating actionable knowledge for suicide prevention practice. Transl Behav Med ۲۰۱۳; ۳(۲): ۱۴۹-۶۱. Rezaeian M. Pathology of Iran's National Suicide Prevention Program. J Rafsanjan Univ Med Sci ۲۰۲۴; ۲۳ (۴): ۲۷۵-۷. Nasirzadeh M, HafeziBakhtiari M, Rezaeian M. Knowledge Translation in Health-Oriented Research: A Continuing Education Article. J Rafsanjan Univ Med Sci ۲۰۲۵; ۲۴ (۱):۱۰۴-۱۷. ۴. Grimshaw JM, Eccles MP, Lavis JN, Hill SJ, Squires JE. Knowledge translation of research findings. Implement Sci ۲۰۱۲; ۷: ۵۰. doi: ۱۰.۱۱۸۶/۱۷۴۸-۵۹۰۸-۷-۵۰. Citation: Rezaeian M.The Knowledge-Action Gap in Suicide Prevention Programs.J Rafsanjan Univ Med Sci ۲۰۲۵; ۲۴(۷): ۵۷۹-۸۰.[Farsi] ارجاع: رضائیان م. شکاف بین دانش و عمل در برنامه های پیشگیری از خودکشی. مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، سال ۱۴۰۴، دوره ۲۴، شماره ۷، صفحات:۵۸۰-۵۷۹. ۵. Rahmani A, Vazirinejad R, Ahmadinia H, Hamzeh S, Nabardi M, Nicholas A, et al. Key messages for suicide prevention media campaigns in Iran: findings from a Delphi study. BMC Public Health. ۲۰۲۵; ۲۵(۱):۶۹۷.   [۱]-استاد گروه آموزشی اپیدمیولوژی و آمار زیستی، دانشکده بهداشت، مرکز تحقیقات محیط کار، دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، رفسنجان، ایران کد پستی: ۷۷۱۸۱۷۵۹۱۱، تلفن: [phone]، پست الکترونیکی: moeygmr۲@yahoo.co.uk، ارکید:  ۰۰۰۰-۰۰۰۳-۳۰۷۰-۰۱۶۶

کلیدواژه ها:

Suicide Prevention Programs ، برنامه های پیشگیری از خودکشی