پرورش خویشتن داری و مسئولیت پذیری در دانش آموزان

پرورش خویشتن داری و مسئولیت پذیری در دانش آموزان یکی از اصولی ترین نظام آموزشی تعلیم و تربیت در هر جامعه ای است، زیرا این دو نقش مهمی در شخصیت، اجتماعی و اخلاقی کودکان و نوجوانان دارند. خویشتنداری به معنای روش کنترل احساسات، هیجانات، اموال و رفتارهای فرد در موقعیتهای گوناگون است. مهارتی که فرد را قادر می سازد تصمیم های منطقی تر بگیرد، از رفتارهای تکانشی و هیجانی بپرهیزید و در برابر فشارهای محیطی و اجتماعی مقاومت نشان می دهد. از سوی دیگر، مسئولیت پذیری به معنای پذیرش نتایج اعمال، انجام وظایف فردی و اجتماعی، و التزام به اصول اخلاقی و جمعی است که از عناصر تشکیل دهنده در شکل گیری شهروندی آگاه و متعهد به شماره می آید.در نظام آموزشی، تقویت این دو ویژگی نه تنها باعث افزایش نظم، انضباط و کارآمدی دانش آموزان می شود، بلکه زمینه ساز رشد هوشی، تاب آوری، خودکارآمدی و مهارت های اجتماعی آنهاست. پژوهش ها نشان می دهند دانش آموزانی که از سطح بالاتری نسبت به تحصیل و احساس مسئولیت بر عهده دارند، در حوزه های موفق تحصیلی، روابط اجتماعی سالم تر می شوند و در آینده در آینده ای فعال، قانون مدار و اخلاق مدار تبدیل می شوند.پرورش خویشتن داری و مسئولیت پذیری مستلزم همکاری سه نهاد بنیادی خانواده، مدرسه و جامعه است. در این میان، نقش معلمان به عنوان الگوهای رفتاری، بسیار حیاتی است. به کارگیری روش های آموزشی مشارکتی، ایجاد فرصت های تصمیم گیری برای دانش آموزان، سپری کردن مسئولیت های کوچک در کلاس، استفاده از تفکر انتقادی و آموزش مهارت های از جمله راهکارهایی است که می تواند زمینه ای را برای رشد این صفات ایجاد کند.در مقابل، چالش هایی که در برنامه های درسی قرار می گیرند، بیش از حد به آموزش شناختی به جای پرورش عاطفی و اخلاقی، ضعف ارتباط خانواده با مدرسه و تاثیر رسانه ها بر شکل گیری رفتارهای نسنجیده، از عوامل مهمی که این اهداف را می سازند، می شوند.در این مقاله با بررسی مبانی نظری، نقش عوامل تربیتی و ارائه راهکارهای عملی، مسیرهای تمرکز برای تقویت خویشتنداری و مسئولیت پذیری در دانشآموزان ایرانی تبیین است. نتیجه گیری مقاله بر این اصل استوار است که آموزش می دهد، تنها زمانی که خود می توان رسمیت تربیتی را انجام داد که در کنار دانش، به پرورش شخصیت و خودتنظیمی دانش آموزان نیز اهتمام ورزید.