استراتژی های ژنتیکی در افزایش تاب آوری و پایداری سیستم های کشاورزی

چکیده کشاورزی پایدار به عنوان رویکردی کلیدی برای تامین امنیت غذایی، حفظ منابع طبیعی و مقابله با تغییرات اقلیمی در دهه های اخیر مورد توجه گسترده قرار گرفته است. در این میان، علم ژنتیک و اصلاح نباتات نقش بنیادینی در افزایش بهره وری و پایداری سیستم های زراعی ایفا می کند. پیشرفت های اخیر در فناوری های ژنتیکی، از جمله انتخاب ژنوم (Genomic Selection)، ویرایش ژن (CRISPR-Cas) و بهره گیری از داده های امیکس (Omics Data) موجب تحول در برنامه های اصلاحی به منظور توسعه ارقام مقاوم به خشکی، شوری و بیماری ها شده است.در سطح جهانی، به کارگیری این ابزارها در قالب کشاورزی هوشمند سبب کاهش وابستگی به نهاده های شیمیایی و افزایش پایداری تولید شده است. در ایران نیز با وجود محدودیت های اقلیمی و کمبود منابع آبی، ظرفیت های ارزشمندی در استفاده از ژرم پلاسم بومی، فناوری های نوین اصلاح نباتات و پروژه های ملی سازگار با تغییر اقلیم وجود دارد. این مقاله مروری، ضمن بررسی مطالعات بین المللی و داخلی در زمینه نقش ژنتیک در پایداری کشاورزی، به تحلیل وضعیت ایران، چالش های موجود (نظیر ضعف در انتقال فناوری و کمبود زیرساخت های تحقیقاتی) و فرصت های آینده برای توسعه ارقام مقاوم و بهره وری پایدار می پردازد.

کلیدواژه ها:

کشاورزی پایدار ، اصلاح نباتات ، ژنتیک مولکولی ، تغییر اقلیم