بررسی رابطه هوش هیجانی با مهارت ارتباطی و حل مساله دانش آموزان دوره ابتدایی

توجه به خصوصیات عمومی و ویژه دانش آموزان و ایجاد بستر مناسب برای آموزش آنها می تواند در پیشبرد برنامه های آموزشی و کاهش بسیاری از مشکلات مدارس کارگشا باشد. بدون شک آموزش دانش آموزان با هدف پیشرفت عملکرد تحصیلی آنها در تمام مقاطع تحصیلی حایز اهمیت است. بهبود یادگیری یکی از اهداف آموزش و پرورش و یکی از عوامل اصلی و کارایی هر نظام آموزشی است. از این رو تقویت هوش هیجانی یکی از راهکارهای ارتقا یادگیری دانش آموزان می باشد. هوش هیجانی تازه ترین تحول در حیطه فهم ارتباط تفکر و هیجان است. این مفهوم نخستین بار در سال ۱۹۹۰ توسط سالووی و مایر به عنوان شکلی از هوش اجتماعی بیان شد که شامل توانایی کنترل احساسات و هیجان در خود، پذیرش دیدگاه سایر افراد و تنظیم و کنترل روابط خود با دیگران در اجتماع است. هوش هیجانی باعث درک دقیق موقعیت، شناخت و کنترل روابط خود با دیگران می شود به گونه ای که باعث ارتقا جریان تفکر و تسهیل ارتباطات می شود. از نظر گلمن هوش هیجانی منجر به تحمل ناسازگاری ها و مهار آشفتگی های روانی می شود. هوش هیجانی نوعی پردازش اطلاعات عاطفی و احساسی است که در برگیرنده ارزیابی صحیح عواطف خود و دیگران و بیان مناسب احساسات و نگرش ها در روابط و تنظیم آن است، به طوری که به بهبود و ارتقا جریان زندگی کمک کند. انسان با دارا بودن هوش هیجانی به زندگی خود نظم و انظباط می بخشد به گونه ای که افراد با هوش هیجانی بالا کمتر به سراغ رفتارهای پرخطر می روند هوش هیجانی به افراد امکان می دهد تا در شرایط سخت، به آسانی ذهن خود را آرام کرده و تصمیمات بهتری بگیرند به این ترتیب موجب بصیرت درونی و طراحی ایده های خلاق می شود. مطالعات مافی و همکاران ارتباط معناداری بین هوش هیجانی افراد با مهارت های ارتباطی به دست آوردند. هوش هیجانی توانایی رویارویی با جامعه توانایی حفظ انگیزه مقاومت در برابر ناملایمات همدلی با دیگران و امیدواری و سازگاری با افراد را افزایش می دهد هوش هیجانی به عنوان عامل پیش بینی کننده سلامت روانی اجتماعی موفقیت تحصیلی و شغلی از اهمیت به سزایی برخوردار است و به عنوان یکی از مولفه های مهم ارتباطی نقشی اثربخش در ارتقا خود آگاهی سلامت روان شناختی و موفقیت اجتماعی دارد. هوش هیجانی که توانایی کنترل و استفاده موثر از احساسات تعریف شده در انجام رفتارهای منطقی و ارتباطات موثر با دیگران سهیم است. به عبارت دیگر هرچه هوش هیجانی افراد بیشتر باشد به همان نسبت رفتار معقولانه تری از خود بروز خواهند داد. هوش هیجانی زمانی بیشتر معنا و مفهوم پیدا کرد که روانشناسان مشاهده کردند آنطور که تصور می شد هوش شناختی با ضریب هوشی نمی تواند در تمامی مراحل زندگی موفقیت شغلی و فردی افراد را تضمین کند. محققان مشاهده کردند که بر خلاف تصور برخی افراد دارای هوش شناختی پایین در محیط اداری و زندگی اجتماعی رفتار بهتری دارند. هوش هیجانی یا هوش عاطفی ماهیت پویایی داشته و می توان آن را از طریق تعلیم و تربیت هدفمند ارتقا داد ولی هوش شناختی میزان نسبتا ثابتی داشته و همبستگی کمی با موفقیت در زندگی دارد. از آنجا که هوش هیجانی اکتسابی است تقویت آن می تواند احتمال موفقیت در آینده را برای افراد افزایش دهد. براساس نتایج پژوهش های متعدد، ارتباط هوش هیجانی با متغیرهای دیگر از جمله سواد رسانه ای، مهارت های ارتباطی، جو روانی، رضایت شغلی رفتار شهروندی سازمانی تعهد سازمانی عاطفی بهزیستی ذهنی و نگرش کارکنان نیز تایید شده. هوش هیجانی باعث برقراری ارتباط با دیگران می شود افرادی که هوش هیجانی بالاتری دارند، از رفتارهای هیجانی و غیر عادی در محیط های مختلف جلوگیری می کنند داشتن مهارت های ارتباطی سبب رفتارهای منطقی با دیگران خواهد شد. مهارت های ارتباطی را می توان توانایی ارسال و دریافت موثر اطلاعات، احساسات، افکار، نگرش و عادات مختلف تعریف کرد. مساله عبارت است از تعارض بین موقعیت موجود و موقعیت مطلوبی که فرد می خواهد به آن دست یابد. در واقع وقتی که فرد با موقعیتی روبه رو می شود که از طریق دانش و مهارت های قبلی خود نمی تواند به سرعت به آن موقعیت پاسخ دهد، با یک مساله روبه رو شده است. حل مساله در حقیقت نوعی روش یادگیری فعال است که در برگیرنده شناسایی و تعریف مساله، گردآوری اطلاعات، نتیجه گیری، آزمون و ارزشیابی و تصمیم گیری است. حل مساله، به افراد امکان می دهد در موقعیت های مشکل آفرین زندگی کنترل زندگی خود را به دست گرفته و اضطراب و تنیدگی روان شناختی را کاهش دهند. بسیاری از محققان معتقدند که هوش هیجانی با مهارت حل مساله ارتباط مثبت دارد. هوش هیجانی با همدردی، جرات، ورزی روابط بین فردی و حل مساله ارتباط مثبت معنادار دارد. ایاز گوک در پژوهشی با عنوان هوش هیجانی محیط خانه و توانایی حل مساله در نوجوانان به این نتیجه رسید که هوش هیجانی و محیط خانه تاثیر معناداری بر توانایی حل مساله دارند به عبارت دیگر هوش هیجانی بالا منجر به توانایی حل مساله در نوجوانان خواهد شد. همچنین در پژوهش های باور محمدزاده، ابراهیمی و مفاخری در پژوهش خود نشان دادند که هوش هیجانی والدین از طریق رابطه والد کودک منجر به ارتقا مهارت های اجتماعی و کاهش تعارضات اجتماعی آنها می شود. فاطمه خسروی، مسعود خسروی و معصومه خسروی نشان دادند که بین مهارت های ارتباطی با هوش هیجانی در بین دانش آموزان دختر و پسر شهرستان کرخه رابطه معنی دار وجود دارد. حسینی و خادمیان در پژوهشی نشان دادند که همبستگی معنی داری بین نمرات هوش هیجانی با مهارت های ارتباطی وجود دارد. محمودی و نجفی در پژوهشی نشان دادند که آموزش هوش هیجانی منجر به بهبود عملکرد بهتر دانشجویان.

کلیدواژه ها:

هوش هیجانی ، مهارت ارتباطی ، مهارت حل مساله ، دانش آموزان