کارکرد «اجل» در منظومه هستی از منظر روایات تفسیری

مرگ و اجل به عنوان یکی از واقعیت های قطعی و گریزناپذیر زندگی انسان، بارها در قرآن کریم مورد تاکید قرار گرفته و سنتی حتمی در نظام هستی معرفی شده است. از ویژگی های اجل، ضرورت و اجتناب ناپذیری آن برای تمام موجودات، به ویژه انسان است. بررسی این ویژگی علاوه بر تبیین هدفمندی آفرینش، نقش تعیین کننده ای در تربیت انسان ایفا می کند. پرسش اصلی این پژوهش آن است که، علت ضرورت و اجتناب ناپذیری اجل برای موجودات، به خصوص انسان، چیست و این امر چگونه به تبیین فلسفه آفرینش و تربیت انسان کمک می کند؟ این پژوهش با روش توصیفی - تحلیلی، آیات مرتبط با اجل و روایات تفسیری مربوطه را مورد بررسی قرار داده است. یافته ها حاکی از آن است که حکمت تعیین اجل از منظر قرآن و روایات، شامل دو محور اصلی است: ۱. محدودیت ذاتی دنیا در تامین کمال نهایی انسان؛ ۲. عدم امکان تحقق کامل پاداش و کیفر در دنیا. در روایات تفسیری علاوه بر تایید این دو محور، به نکاتی تربیتی از جمله ایجاد روحیه مراقبه و زدودن غفلت، معنا بخشیدن به کنش های انسانی و تقویت فضیلت صبر در مواجهه با مصائب اشاره شده است. نوآوری پژوهش تلفیق تحلیل قرآنی و روایی با تاکید بر ابعاد تربیتی مسئله اجل است که تاکنون کمتر مورد توجه قرار گرفته است.

کلیدواژه ها:

ضرورت اجل ، حکمت اجل ، عمر ، روایات تفسیری ، تفسیر