ردپای آب و کارایی تغذیه ای آبیاری در تولید سیب زمینی در شرایط بحرانی منابع آب: مطالعه موردی دشت قروه- دهگلان

این پژوهش با هدف ارزیابی جامع ردپای آب و کارایی تغذیه ای آبیاری (IDE) محصول سیب زمینی در دشت قروه–دهگلان استان کردستان طی سال های ۱۳۹۰ تا ۱۴۰۰ انجام شد. در این بررسی، شاخص های ردپای آب (آبی، سبز و خاکستری)، بهره وری اقتصادی آب ([۱]NPBD) و کارایی تغذیه ای آبیاری با بهره گیری از داده های سازمان جهاد کشاورزی، سازمان هواشناسی،FAO  و پایگاه ترکیب مواد غذایی USDA محاسبه شد. نتایج حاکی از آن است که میانگین ردپای کل آب برای تولید هر تن سیب زمینی در مناطق قروه و دهگلان به ترتیب ۴۳۱ و ۴۴۶ مترمکعب بوده است؛ به عبارت دیگر، تولید هر تن محصول نیازمند مصرف قابل توجه منابع آبی است که این امر نشان دهنده فشار بالا بر منابع محدود آب منطقه می باشد. همچنین بهره وری اقتصادی آب در قروه (۳۸۸ تومان بر مترمکعب) نسبت به دهگلان (۳۷۲ تومان بر مترمکعب) است. تحلیل شاخص های تغذیه ای نیز نشان داد که هر لیتر آب مصرفی در قروه به طور میانگین ۵/۹۵ کیلوکالری انرژی و ۰/۰۱۶ گرم پروتئین تولید می کند، در حالی که این مقادیر در دهگلان به ترتیب ۷۳/۷ کیلوکالری و ۰/۰۱۴ گرم است. همچنین، بررسی روند زمانی شاخص ها حاکی از کاهش چشمگیر بهره وری در سال های خشکسالی است که آسیب پذیری سامانه کشاورزی منطقه را در برابر تغییرات اقلیمی نمایان می سازد. این پژوهش ضرورت گذار بنیادی از رویکرد «تامین آب بیشتر» به سمت «مدیریت کارآمدتر آب موجود» را برجسته می سازد و با ارائه شواهد مبتنی بر داده های میدانی، مبنای علمی مناسبی برای سیاست گذاری منابع آب و کشاورزی در مناطق بحرانی کشور فراهم می آورد.

کلیدواژه ها:

امنیت غذایی ، بهره وری اقتصادی آب ، پایداری منابع آب ، ردپای آب