کارایی مصرف آب گندم از دیدگاه ردپای آب ( مطالعه موردی: استان سیستان و بلوچستان)

گندم یک محصول استراتژیک در ایران است. یکی از عمده ترین مخاطرات تولید گندم در ایران، کاهش کمیت و کیفیت منابع آب است. در مناطق خشک و نیمه خشک ایران، بیش از ۹۰ درصد از تولید گندم از طریق آبیاری صورت می گیرد. بنابراین بهبود کارایی مصرف آب (WUE) در تولید گندم ضروری است. یکی از راه های اساسی برای افزایش کارایی مصرف آب در بخش کشاورزی، محاسبه مقدار آب مصرف شده در مراحل مختلف تولید است. ردپای آب روش جدیدی را برای ارزیابی میزان استفاده از منابع آب در تولید محصولات کشاورزی ارائه می دهد. بنابر این هدف این تحقیق بررسی کارایی مصرف آب گندم با تکیه بر مفهوم ردپای آب می باشد. بدین منظور ردپای آب تولید گندم با استفاده از چارچوب Hoekstra and Chapagain (۲۰۰۸) محاسبه شد. سپس برای محاسبه کارایی از روش تحلیل پوششی داده ها (DEA)، و برای تعیین رتبه کارایی از روش رتبه بندی منصفانه (FRM) استفاده شد. منطقه مطالعاتی این تحقیق استان سیستان و بلوچستان و دوره زمانی تحقیق سال زراعی ۱۳۹۸-۱۳۹۷ است. نتایج ردپای آب نشان داد بطور متوسط برای تولید یک تن گندم در استان سیستان و بلوچستان، ۸/۱۴۱۵ مترمکعب آب مصرف می شود که ۸۳ درصد از کل مصرف آب از طریق بهره برداری از منابع آب زیر زمینی و سطحی و ۱۷ درصد از طریق آب باران بوده است. کل میزان مصرف آب برای تولید گندم ۰۳/۱۷۱ میلیون مترمکعب میباشد. بیشترین میزان مصرف آب مربوط به شهرستان های زهک، زابل، دلگان و ایرانشهر و کمترین میزان مصرف آب مربوط به چابهار، سراوان، زاهدان و سرباز بود. متوسط کارایی در مصرف آب کشت گندم در استان سیستان و بلوچستان ۹۲/۵۰ درصد است که خاش و دلگان با نمره کارایی ۱ جزء شهرستان های کارا بودند. با استفاده از روشFRM دریافتیم بیشترین کارایی مربوط به دلگان، خاش و ایرانشهر و کمترین میزان کارایی در مصرف آب مربوط به زابل، زهک و سراوان بود.

کلیدواژه ها:

آب سبز ، آب آبی ، آب مجازی ، رتبه بندی