عدالت ترمیمی و حدود مسئولیت مدنی در تصادفات خودروهای لوکس: رویکرد تطبیقی در نظام های حقوقی ایران، فرانسه و آلمان

چکیده اصل جبران کامل خسارت، به عنوان یکی از ارکان سنتی مسئولیت مدنی، در مواردی که خودروهای گران قیمت دچار آسیب می شوند، با چالش های جدی در بعد عدالت اجتماعی و تناسب مسئولیت مواجه می گردد. اختلاف فاحش میان ارزش مالی وسیله زیان دیده و توان اقتصادی زیان زننده، به ویژه در حوادث رانندگی، می تواند به تحمیل تکالیفی غیرمعقول، غیرمنصفانه و گاه غیرقابل اجرا بر مرتکب منتهی گردد. این مقاله با تکیه بر رهیافت عدالت ترمیمی، به عنوان رویکردی انسان محور، مصالحه گرا و مبتنی بر ترمیم زیان در بستر اجتماعی، در پی تحلیل حدود مسئولیت مدنی در این گونه موارد است. مطالعه تطبیقی میان سه نظام حقوقی ایران، فرانسه و آلمان نشان می دهد که در حالی که حقوق ایران همچنان بر جبران کامل و غیرمشروط زیان اصرار دارد، نظام های فرانسه و آلمان ضمن حفظ اصول جبرانی، با بهره گیری از نهادهایی چون بیمه های اجباری، قواعد تقلیل مسئولیت، نظریه انصاف، و اصل Zumutbarkeit (تحمل پذیری مسوولیت) ، به سمت تحدید و تعدیل مسئولیت در موارد خاص حرکت کرده اند. از سوی دیگر، مفاهیم عدالت ترمیمی در حقوق خصوصی این کشورها، هرچند محدود، در حال نفوذ به حوزه دعاوی مدنی، به ویژه دعاوی خسارت غیرشخصی و مالی هستند. این پژوهش با بهره گیری از روش تحلیلی تطبیقی و تفسیر اصول بنیادین عدالت و انصاف، نتیجه می گیرد که الگوی سنتی مسئولیت مدنی در ایران نیازمند بازنگری و تطبیق با مقتضیات عدالت ترمیمی است. در این راستا، طراحی چارچوبی متوازن مبتنی بر معیارهای عرفی، توانایی مالی مرتکب، میزان خطر اجتماعی، و مکانیزم های جایگزین حل اختلاف می تواند به تلطیف آثار سخت گیرانه اصل جبران کامل و تحقق عدالت اجتماعی در مسئولیت های مدنی کمک کند.

کلیدواژه ها:

مسئولیت مدنی ، عدالت ترمیمی ، خودروهای گران قیمت / لوکس ، اصل جبران کامل خسارت ، تناسب در جبران خسارت ، تحمل پذیری مسئولیت ، موازنه منافع زیان دیده و زیان زننده