حاصلخیزی پایدار خاک، یک گام در جهت حفاظت از محیط زیست

در کشاورزی رایج عملکرد بالا عمدتاً از راه نهاده های ورودی حاصل می شود. این نهاده ها شامل موادی نظیر آب، کود و ... انرژی مصرف شده می باشد که این مواد همگی از خارج به اکوسیستم های کشاورزی وارد می شود و مصرف گسترده آنها علاوه بر پیامدهایی که از نظر اقتصادی دارد، بر منابع غیرقابل تجدید آثار منفی داشته و باعث آلودگی محیط زیست نیز گشته است. اهمیت حاصلخیزی خاک، توصیف کننده توانایی و قابلیت خاک برای تامین شرایط رشد پایدار و مطلوب گیاه است. در گذشته اگرچه حاصلخیزی خاک فقط تامین کننده نیاز غذایی گیاهان بوده است، اما امروزه اهمیت ماده آلی بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است. هر چند استفاده از کودهای معدنی، ظاهراً سریع ترین و مطمئن ترین راه برای تامین حاصلخیزی خاک به شمار می رود. لیکن هزینه های زیاد مصرف کود، آلودگی و تخریب محیط زیست و خاک، نگران کننده است. استفاده کامل از منابع غذایی قابل تجدید موجود (آلی و زیستی) به همراه کاربرد بهینه ای از مواد معدنی، نقش مهمی در حفظ باروری، ساختار و فعالیت حیاتی خاک ایفا می کند. در ایران با اقلیم اغلب خشک و نیمه خشک، نه تنها خاکها عموماً از نظر مواد آلی فقیر هستند (کمتر از 1%)، بلکه به علت بالا بودن دما، ثبات مقدار ماده آلی خاک و حفظ آن دشوار است. باروری و حاصلخیزی خاک علاوه بر وابسته بودن به مقدار عناصر غذایی، به توازن و تعادل آنها نیز وابسته است. در حالت عدم توازن و تعادل تغذیه ای، مصرف کودها نه تنها موثر واقع نمی شود، بلکه در برخی مواقع در جهت عکس، عمل می کند. لذا اهمیت توازن تغذیه ای در برخی موارد و در برخی عناصر، بیش از خود آنهاست. متخصصین تغذیه، اغلب برای آگاهی از وضعیت زیستی گیاهان، نسبت های بین عناصر را به غلظت واحد آنها ترجیح می دهند. این در حالی است که توازن تغذیه ای و مصرف متعادل کودهای شیمیایی کاری بس دشوار و وقت گیر است. بنابراین استفاده از کودهای آلی (مثلا با افزودن کود دامی یا نظایر آن در خاک) در جهت افزایش درصد ماده آلی خاک، یک پاسخ و راهکار برای مواجهه با این چالش اعلام شده است.

کلیدواژه ها:

کودآلی ، باروری پایدار خاک ، پایداری بوم نظام ، محیط زیست ، هوموس