نقش آموزش مشارکتی در تقویت مهارت های ارتباطی دانش آموزان دبستان

آموزش مشارکتی یکی از رویکردهای نوین در نظام های آموزشی است که بر اساس تعامل، همفکری و همکاری دانش آموزان در فرایند یادگیری بنا شده است. در این شیوه، دانش آموزان نه تنها شنونده منفعل مطالب ارائه شده توسط معلم نیستند، بلکه به عنوان بازیگران فعال در جریان یادگیری حضور می یابند و از طریق تعامل با همسالان خود، به کشف، درک و تعمیق مفاهیم می پردازند. اهمیت مهارت های ارتباطی در دوران ابتدایی به ویژه در مدارس دخترانه، به دلیل نقش اساسی آن ها در رشد اجتماعی، هیجانی و تحصیلی دانش آموزان غیرقابل انکار است. پژوهش حاضر با هدف بررسی نقش آموزش مشارکتی در تقویت مهارت های ارتباطی دانش آموزان دبستانی در شهرستان املش انجام گرفت. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه دانش آموزان دختر پایه چهارم و پنجم دبستان های شهرستان املش در سال تحصیلی جاری بود که از میان آن ها ۱۵۰ نفر به عنوان نمونه آماری با روش نمونه گیری خوشه ای انتخاب شدند. روش تحقیق از نوع شبه آزمایشی با طرح پیش آزمون – پس آزمون با گروه کنترل بود. برای گردآوری داده ها از پرسشنامه استاندارد مهارت های ارتباطی جرابک (۱۹۹۷) استفاده شد که روایی و پایایی آن در مطالعات داخلی و خارجی تایید شده است. گروه آزمایش طی ۸ جلسه ۶۰ دقیقه ای تحت آموزش مشارکتی قرار گرفت و گروه کنترل به شیوه مرسوم تدریس شد. پس از پایان دوره، داده ها با استفاده از آزمون های آماری تحلیل کوواریانس چندمتغیری (MANCOVA) مورد بررسی قرار گرفت. یافته ها نشان داد که میانگین نمرات مهارت های ارتباطی شامل مهارت گوش دادن فعال، ابراز وجود، همدلی و حل تعارض در گروه آزمایش به طور معناداری بالاتر از گروه کنترل بود (p<۰.۰۱). نتایج نشان داد که آموزش مشارکتی با ایجاد فرصت تعامل بیشتر میان دانش آموزان و ایجاد فضایی پویا و جذاب در کلاس درس، موجب ارتقای مهارت های ارتباطی آنان می شود. همچنین مشاهده شد که دانش آموزانی که در فعالیت های گروهی مشارکت بیشتری داشتند، اعتمادبه نفس بالاتری در بیان ایده ها و پذیرش نظرات دیگران کسب کردند. این یافته ها با نتایج تحقیقات پیشین که تاکید دارند آموزش مشارکتی یکی از عوامل کلیدی در پرورش مهارت های اجتماعی و ارتباطی است، همسو می باشد. علاوه بر این، آموزش مشارکتی به معلمان کمک می کند تا با استفاده از فعالیت های گروهی، مسئولیت پذیری، روحیه همکاری و احترام متقابل را در دانش آموزان تقویت کنند. با توجه به شرایط جامعه امروز که نیازمند تربیت نسل هایی توانمند در برقراری ارتباط موثر، تعامل سازنده و مشارکت اجتماعی هستند، استفاده از آموزش مشارکتی در مدارس ابتدایی به ویژه برای دانش آموزان دختر از اهمیت ویژه ای برخوردار است. در نهایت، نتایج پژوهش حاضر می تواند راهنمایی برای سیاست گذاران آموزشی، مدیران مدارس و معلمان باشد تا از آموزش مشارکتی به عنوان ابزاری موثر برای ارتقای کیفیت یادگیری و توسعه مهارت های ارتباطی دانش آموزان بهره گیرند. پیشنهاد می شود آموزش مشارکتی به طور نظام مند در برنامه درسی مدارس ابتدایی گنجانده شود و معلمان در دوره های توانمندسازی حرفه ای با شیوه های اجرای آن آشنا شوند.

کلیدواژه ها:

آموزش مشارکتی ، مهارت های ارتباطی ، دبستان ، دانش آموزان دخترانه ، یادگیری اجتماعی