معرفی نسخه خطی فتوحات جمیله (حماسه ای تاریخی مذهبی در قلمرو عثمانی) و ویژگی های سبکی آن

یکی از زمینه های پیوند امپراتوری عثمانی با زبان و ادبیات فارسی، سرایش فتح نامه هایی است به زبان فارسی که در قلمرو زبان ترکی پدید آمده است. نسخه فتوحات جمیله[۱] از فتح الله عارف ازجمله این فتح نامه هاست در شرح غزوات سلطان سلیمان اول که تاکنون به چاپ نرسیده و حاوی اطلاعات ارزشمندی است درباره فتوحات محمدپاشا و احمدپاشا وزرای سلطان سلیمان در مجارستان. این اثر به دلیل برخورداری از برخی ویژگی های رسم الخطی، بلاغی و ادبی درخور توجه است؛ لذا این پژوهش بر مبنای روش توصیفی تحلیلی و منابع کتابخانه ای به معرفی ویژگی های ظاهری، رسم الخطی و ارزش های ادبی و زبانی این اثر پرداخته است. نتیجه حاصل از این بررسی نشان می دهد که ازنظر ویژگی های رسم الخطی می توان نشانه هایی از زیباسازی و تزئین خط را به وسیله ادغام حرف «نون» با حروف پیشین کلمه، قرار دادن سه نقطه در زیر حروف «سین»، «ی»، «ب» و بر فراز حروفی چون «ف»، «ت» و «ز» مشاهده کرد. املای متفاوت برخی از کلمات نسبت به رسم الخط امروزی نیز شایان توجه است. همچنین، این اثر، ویژگی های ژانر حماسی در زیرگونه حماسه تاریخی مذهبی را دارد؛ بنابراین اشاره به شخصیت های بزرگ اسلامی و باورهای اسلامی و نیز تاثیرپذیری از شیوه بیان و صحنه پردازی های حماسی شاهنامه فردوسی در آن آشکار است. ویژگی های سبک خراسانی استفاده از واژگان محاوره ای و ساخت ترکیب های بدیع و زیبا از ویژگی های بسیار برجسته زبانی آن محسوب می شود. در سطح ادبی و زیبایی شناسی در کنار کاربرد تشبیهات نو، کاربرد آرایه هایی چون اغراق، مجاز، استعاره و کنایه نمود بیشتری دارد که متاثر از لحن و فضای حماسی است. [۱] نسخه خطی فتوحات جمیله، نسخه ای دستنویس ممتاز به شماره H.۱۵۹۲ است در کتابخانه موزه توپقاپوسرای ترکیه.

کلیدواژه ها:

نسخه خطی ، رسم الخط ، دستور زبان ، ژانر ادبی ، فتوحات جمیله