اثرات جایگزینی کامل خوراک پروتئینی با کنجاله سویا بر عملکرد، قابلیت هضم، رفتارهای تغذیه ای و فراسنجه های خونی میش های شیرده آتابای

چکیده مبسوط مقدمه و هدف: کنجاله سویا منبع اصلی تامین کننده پروتئین جیره دام ها است اما متاسفانه این منبع خوراکی یک محصول وارداتی است، لذا پژوهش درخصوص استفاده از منابع جانبی کشاورزی و صنعتی یا مخلوطی از آن ها با ارزش مشابه با کنجاله سویا که در هر اقلیم کشت می شوند امری ضروری به نظر می رسد. از سوی دیگر، بیش از پنجاه درصد پروتئین کنجاله سویا در شکمبه هضم و تبدیل به پروتئین میکروبی می شود که شاخص نامطلوب است؛ پس یافتن منبعی متعادل از نظر پروتئین تجزیه پذیر و عبوری که به بهبود رشد و عملکرد دام کمک کند، از اهمیت بالایی برخوردار است. خوراک پروتئینی مخلوطی از پودر گوشت بدون خون، ضایعات پنبه، سبوس برنج، سبوس گندم، کنجاله ذرت، پودر پسته و گلوتن مایع است که می توان از آن به‎عنوان منبع پروتئین استفاده کرد. خوراک پروتئینی از محصولات گیاهی و حیوانی ساخته شده است که پروتئین عبوری و پروتئین غیرقابل تجزیه را همزمان در اختیار دام می گذارد و به نظر می رسد علاوه بر کمک و بهبود در رشد و عملکرد حیوان، سبب کاهش قیمت جیره و آلودگی های زیست محیطی نیز می شود. از آنجا که در کشور اطلاعات زیادی در رابطه با تاثیر خوراک پروتئینی در تغذیه نشخوارکنندگان وجود ندارد، این پژوهش به منظور بررسی تاثیر استفاده از سطوح مختلف خوراک پروتئینی در جیره میش های شیرده بر عملکرد، قابلیت هضم، رفتار نشخوار و فراسنجه های خونی صورت گرفت.  مواد و روش ها: به منظور انجام این آزمایش از تعداد ۳۲ راس میش شیری سه شکم زایش نژاد آتابای با میانگین وزنی ۲/۸±۴۱ کیلوگرم در چهارتیمار و هشت تکرار در قالب طرح کاملا تصادفی استفاده شد. تیمارها شامل تیمار شاهد (جیره بدون افزودن خوراک پروتئینی)، تیمار دوم (جیره حاوی ۳۳ درصد جایگزینی کنجاله سویا با خوراک پروتئینی)، تیمار سوم (جیره حاوی ۶۷ درصد جایگزینی کنجاله سویا با خوراک پروتئینی) و تیمار چهارم (جیره حاوی ۱۰۰ درصد جایگزینی کنجاله سویا با خوراک پروتئینی) بودند. دام ‎های هر تیمار بعد از اطمینان یافتن از سلامت آنها به قفس ‎های انفرادی منتقل شدند و طول دوره آزمایش ۵۶ روز بود. خوراک روزانه به صورت کاملا مخلوط در اختیار دام ها قرار داده شد و باقی‎مانده خوراک برای هر دام به منظور تعیین مقدار ماده خشک مصرفی در هر روز توزین و ثبت شد. میانگین هر تیمار نیز از میانگین خوراک مصرفی هر دام در طول دوره محاسبه شد. برای محاسبه تغییرات وزن، وزن‎کشی دام‎ها به صورت هفتگی صورت گرفت. برای نمونه های مربوط به قابلیت هضم، ابتدا نمونه های خوراک، باقی مانده و مدفوع جمع‎آوری شده هر دام در روزهای ۵۱ تا ۵۵ به‎ مدت پنج روز جمع‎آوری گردید و سپس نمونه ها با یکدیگر مخلوط شدند. سپس یک نمونه ۱۰۰ گرمی از هرکدام برای هر دام برداشته شد و در آون در دمای ۶۴ درجه سانتی گراد به ‍مدت ۴۸ ساعت خشک شد. ترکیب شیمیایی نمونه های خوراک، باقی مانده و مدفوع برای الیاف نامحلول در شوینده خنثی با روش ون سوست، تعیین شد. همچنین پروتئین خام توسط دستگاه میکروکجلدال، چربی خام توسط دستگاه سوکسله و خاکستر خام بوسیله کوره الکتریکی مورد تجزیه قرار گرفتند. رفتار مصرف خوراک طی روزهای ۵۵ و ۵۶ آزمایش به صورت ثبت فعالیت، شامل فعالیت های خوردن، نشخوار، جویدن، استراحت فک، آب خوردن، ایستادن، درازکشیدن و رفتارهای نامتعارف در بازه ۲۴ ساعته اندازه گیری شد. در روز آخر آزمایش، پیش از تغذیه صبح، نمونه خون از سیاهرگ گردنی دام ها (وداج) گرفته شد. برای اندازه گیری متابولیت های خون شامل گلوکز، تری گلیسرید، کلسترول، اوره، پروتئین کل، آلبومین و گلوبولین، از کیت‎های شیمیایی شرکت پارس آزمون و دستگاه اتوآنالایزر استفاده شد. یافته ها: افزایش سطوح خوراک پروتئینی بر وزن انتهای دوره، افزایش وزن کل، افزایش وزن روزانه و ضریب تبدیل غذایی میش‎ها تاثیر معنی داری نداشت. مصرف ماده خشک روزانه بین تیمارهای با جایگزینی ۰ و ۱۰۰ درصد تفاوت معنی داری داشت (۰/۰۱۴۱ = P)؛ به طوری‎که مصرف ماده خشک میش ها با مصرف تیمار دارای کنجاله سویا ۱۲۲۰ گرم و تیمار دارای ۱۰۰ درصد خوراک پروتئینی ۱۳۴۴/۸۰ گرم در روز بود. در سطوح مختلف جایگزینی کنجاله سویا با خوراک پروتئینی، اختلافات معنی داری در قابلیت هضم ماده آلی، عصاره اتری و الیاف نامحلول در شوینده خنثی دیده نشدند؛ درحالی که قابلیت هضم ماده خشک و پروتئین خام با جایگزینی کامل خوراک پروتئینی با افزایش معنی داری همراه بود. با افزایش سطح خوراک پروتئینی، فعالیت های خوردن، نشخوار و جویدن با افزایش معنی داری و استراحت فک با کاهش معنی داری همراه بودند اما در فعالیت های آب خوردن، رفتارهای نامتعارف، ایستادن و دراز کشیدن تغییرات معنی دار یافت نشد. در سطوح مختلف جایگزینی کنجاله سویا با خوراک پروتئینی، اختلافات معنی داری در مقادیر گلوکز، کلسترول، تری گلیسرید، پروتئین کل، آلبومین، گلوبولین و نسبت آلبومین به گلوبولین موجود در پلاسمای میش ها مشاهده نشدند. با جایگزینی کامل خوراک پروتئینی به جای کنجاله سویا در جیره، مقدار اوره پلاسمای میش های دریافت کننده جیره حاوی ۱۰۰ درصد خوراک پروتئینی با افزایش معنی داری همراه بود (۰/۰۰۱۱ = P). نتیجه گیری: به طور کلی، نتایج این پژوهش نشان می­دهند که جایگزینی کامل کنجاله سویا با خوراک پروتئینی امکان پذیر است و هیچ تاثیر منفی بر عملکرد و سلامت میش های آتابای نداشته است.

کلیدواژه ها:

Atabai ewes ، Blood Parameters ، Feeding Behaviors ، Protein feed ، Performance ، خوراک پروتئینی ، رفتار نشخوار ، عملکرد ، فراسنجه خونی ، میش های آتابای