تاثیر جایگزینی کاه گندم با باگاس نیشکر بر فراسنجه‎ های خونی، گوارش‎ پذیری مواد مغذی و عملکرد بره‎ های پرواری زندی

چکیده مبسوط مقدمه: تولید مواد لیگنوسلولزی از فعالیت های کشاورزی و صنعتی در سراسر جهان قابل توجه است و فراوان ترین منبع انرژی تجدیدپذیر را تشکیل می دهد. بخش قابل ملاحظه ای از این مواد به عنوان خوراک دام، به ویژه در کشورهای در حال توسعه با جمعیت دامی گسترده، مورد استفاده قرار می گیرد. نشخوارکنندگان توانایی منحصربه فردی در تبدیل ضایعات فیبری و نسبتا غیر قابل استفاده مانند کاه، ضایعات میوه و باگاس که دارای قابلیت هضم پایین هستند و عمدتا از دیواره های سلولی تشکیل شده اند، به محصولات قابل مصرف برای انسان را دارند. این فرآیند از طریق تخمیر میکروبی در شکمبه تسهیل می­ شود که به نشخوارکنندگان امکان استفاده انرژی از منابع کربوهیدراته که برای گونه های غیر نشخوارکننده قابل دسترس نیستند را می دهد. مطالعه حاضر با هدف بررسی اثر جایگزینی کاه گندم، به‎ عنوان یک منبع علوفه ای رایج، با سطوح مختلف باگاس نیشکر بر عملکرد رشد، گوارش پذیری مواد مغذی و فراسنجه های خونی بره های پرواری زندی انجام شد. مواد و روش ها: آزمایش در دو بخش مجزا انجام شد. در بخش اول، ترکیب شیمیایی، ویژگی های تولید گاز و مقادیر انرژی نمونه های کاه گندم و باگاس نیشکر مورد استفاده در آزمایش خوراک دهی تعیین گردید. ماده خشک، پروتئین خام، عصاره اتری، خاکستر و الیاف نامحلول در شوینده خنثی و الیاف نامحلول در شوینده اسیدی با استفاده از روش های استاندارد تعیین شدند. علاوه بر این، پتانسیل تولید گاز نمونه ها با ثبت حجم گاز تجمعی تولید شده در ۲، ۴، ۶، ۸، ۱۲، ۱۶، ۲۴، ۴۸، ۷۲ و ۹۶ ساعت انکوباسیون اندازه گیری شد. داده های تولید گاز با استفاده از معادله نمایی برازش داده شد تا پتانسیل تولید گاز(b) ، نرخ تولید گاز (c) و سایر فراسنجه‎ های کنتیک تخمیر برآورد شوند. بر این مبنا و بر اساس مقادیر تولید گاز، انرژی قابل متابولیسم  (ME)، قابلیت هضم ماده آلی (OMD) و غلظت اسیدهای چرب زنجیره کوتاه (SCFA) با استفاده از معادلات استاندارد محاسبه شدند. در بخش دوم، اثر جایگزینی کاه گندم با باگاس نیشکر بر عملکرد رشد، فراسنجه های خونی و گوارش پذیری مواد مغذی بره های پرواری زندی و فراسنجه‎های تولید گاز جیره‎های آزمایشی ارزیابی شد. از ۱۵ راس بره نر نژاد زندی با وزن اولیه ۱/۵ ±۳۱ کیلوگرم در قالب یک طرح کاملا تصادفی با سه تیمار و پنج تکرار استفاده شد. بره ها به صورت انفرادی در قفس های انفرادی نگهداری و پس از یک دوره عادت پذیری ۱۰ روزه، به‎ مدت ۹۰ روز با جیره های آزمایشی تغذیه شدند. جیره های آزمایشی بر اساس نیازهای مواد مغذی توصیه شده برای گوسفند NRC, ۲۰۰۷)) تنظیم و به‎صورت مخلوط کامل آماده شدند. تیمارها شامل ۱) جیره شاهد حاوی ۱۵% کاه گندم، ۲) جیره با ۷/۵% کاه گندم و ۷/۵% باگاس نیشکر، ۳) جیره با ۱۵% باگاس نیشکر بودند. در ابتدای آزمایش، بره ها پس از ۱۶ ساعت گرسنگی وزن شدند و این مقدار به ‎عنوان وزن اولیه در نظر گرفته شد. وزن بدن هر دو هفته یکبار و مصرف خوراک به‎ صورت روزانه اندازه گیری شدند. در پایان آزمایش، قابلیت هضم مواد مغذی با استفاده از جمع آوری مدفوع به ‎مدت سه روز به‎ روش خاکستر نامحلول در اسید تعیین گردید. نمونه های خون از ورید گردنی در پایان آزمایش جمع آوری و غلظت ­های گلوکز، نیتروژن اوره ای خون (BUN)، تری گلیسیرید، کلسترول، پروتئین های کل و آلبومین آنالیز گردیدند. یافته ها: باگاس میزان پروتئین خام (۲/۶۷ درصد) پایین تری در مقایسه با کاه گندم (۴/۴۶ درصد) داشت که نشان دهنده کیفیت پروتئینی پایین تر آن است. در مقابل، باگاس نیشکر دارای بخش‎ های فیبری بالاتری مانند الیاف نامحلول در شوینده خنثی (۸۸/۵ درصد) و الیاف نامحلول در شوینده اسیدی (۷۰/۵۹ درصد) مقایسه با کاه گندم (NDF، ۷۳/۱ درصد وADF ، ۵۱/۹۱ درصد) بود. نتایج تولید گاز نیز یافته های ترکیب شیمیایی را تایید کرد و نشان داد که کاه گندم پتانسیل تولید گاز (b)، انرژی قابل متابولیسم (ME) و قابلیت هضم ماده آلی (OMD) بالاتری در مقایسه با باگاس نیشکر داشت. در مورد عملکرد بره ها، تفاوت معنی داری در ضریب تبدیل خوراک بین تیمارهای جیره ای مشاهده نشد. با این‎ حال، مصرف ماده خشک (۰/۰۱ >p ) و میانگین افزایش وزن روزانه (۰/۰۱ >p ) با افزایش سطح باگاس کاهش یافتند که می تواند ناشی از میزان فیبر بالاتر و قابلیت هضم پایین تر باگاس در مقایسه با کاه گندم باشد. نتایج قابلیت هضم مواد مغذی نشان داد که جیره های حاوی باگاس نیشکر ضریب هضم پایین تری برای پروتئین خام در مقایسه با جیره شاهد داشتند. این یافته با داده های ترکیب شیمیایی و تولید گاز هم‎خوانی دارد و نشان می دهد که محتوای فیبر و لیگنین بالاتر باگاس می‎تواند جذب مواد مغذی به ‎ویژه پروتئین را در بره ها کاهش دهد. فراسنجه های خونی شامل گلوکز، نیتروژن اوره ای خون (BUN)، تری گلیسیرید، و پروتئین کل تحت تاثیر تیمارهای جیره ای قرار نگرفتند. با این‎ حال، بره هایی که با جیره های حاوی باگاس تغذیه شدند، غلظت سرمی پایین تری از آلبومین و کلسترول در مقایسه با گروه شاهد تغذیه شده با جیره کاه گندم داشتند. نتیجه گیری: نتایج این مطالعه نشان می دهند که می ‎توان از باگاس نیشکر تا ۷/۵ درصد در جیره های بره های پرواری زندی استفاده کرد هرچند که استفاده از سطوح بالاتر باگاس ممکن است باعث کاهش مصرف ماده خشک و عملکرد رشد شود که احتمالا به‎ دلیل محتوای فیبر و لیگنین بالاتر آن در مقایسه با کاه گندم است. قابلیت هضم پایین تر مواد مغذی مشاهده شده در جیره های حاوی باگاس، به‎ ویژه برای پروتئین، می تواند به مقاومت بالاتر الیاف باگاس در برابر تجزیه و تخمیر میکروبی نسبت داده شود. در مجموع، یافته های این مطالعه پیشنهاد می کنند که باگاس نیشکر می تواند به‎ عنوان یک منبع فیبر جایگزین بالقوه برای بره های پرواری، به ‎ویژه در مناطقی که باگاس فراوان است، استفاده شود.

کلیدواژه ها:

Blood parameters ، Fattening lambs ، Performance ، Sugarcane bagasse ، Wheat straw ، باگاس نیشکر ، بره پرواری ، عملکرد ، فراسنجه‎ های خونی ، کاه گندم