بررسی تاثیرات و نقش معلم و خانواده در تقویت خودکارآمدی و اعتماد به نفس و خودآگاهی دانش آموزان

نقش معلم و خانواده در فرآیند تربیت و رشد شخصیت دانش آموزان همواره به عنوان یکی از بنیادی ترین و اثرگذارترین عوامل در نظام آموزشی و پرورشی مطرح بوده است. کودکان و نوجوانان در مسیر شکل گیری هویت فردی و اجتماعی خود، بیش از هر چیز به تعاملات و روابطی نیازمندند که از سوی خانواده و معلم به آن ها ارائه می شود. خانواده به عنوان نخستین محیط اجتماعی و تربیتی، بستر اولیه ای برای رشد مهارت های روان شناختی همچون خودآگاهی، اعتماد به نفس و احساس توانمندی فراهم می کند. در همین حال، مدرسه و معلم نیز به عنوان دومین نهاد موثر در زندگی دانش آموز، نقشی تکمیلی و تعمیقی بر عهده دارند و با ارائه حمایت های آموزشی، عاطفی و انگیزشی، زمینه ارتقای خودکارآمدی و شکل گیری نگرش مثبت به توانایی های فردی را در دانش آموزان فراهم می سازند. خودکارآمدی به عنوان یکی از مولفه های مهم در نظریه های روان شناسی تربیتی، بیانگر باور فرد به توانایی خود برای انجام وظایف و مواجهه با چالش هاست. دانش آموزانی که از سطح بالایی از خودکارآمدی برخوردارند، در مواجهه با مشکلات تحصیلی و اجتماعی، با امید، پشتکار و نگرشی مثبت عمل می کنند. این ویژگی تا حد زیادی تحت تاثیر تعاملات روزمره با والدین و معلمان شکل می گیرد؛ به گونه ای که حمایت عاطفی والدین، تشویق به استقلال و ارائه فرصت برای تجربه موفقیت، می تواند باور فرد به توانایی هایش را تقویت نماید. از سوی دیگر، معلم با ایجاد فضایی امن، ارائه بازخورد سازنده، تشویق به خلاقیت و یادگیری فعال، می تواند اعتماد به نفس دانش آموزان را پرورش داده و آنان را به فردی خودآگاه و مسئول در فرآیند یادگیری بدل سازد. اعتماد به نفس و خودآگاهی نیز دو رکن اساسی در رشد شخصیتی و اجتماعی دانش آموزان محسوب می شوند. اعتماد به نفس به دانش آموزان کمک می کند تا در موقعیت های تحصیلی و اجتماعی با جرئت و شجاعت عمل کرده و از ابراز نظر و بیان توانایی های خود نترسند. خودآگاهی نیز به آن ها امکان می دهد تا نقاط قوت و ضعف خود را بشناسند و برای اصلاح رفتار یا بهبود عملکردشان گام های موثرتری بردارند. بدون شک، این دو مولفه در تعامل با نقش خانواده و مدرسه معنا می یابند؛ زیرا خانواده با ایجاد فضای محبت آمیز و پذیرش بی قید و شرط فرزند، و مدرسه با فراهم کردن محیطی عادلانه و فرصت های برابر برای رشد، بستری را فراهم می کنند که دانش آموز به درک روشن تری از خود و توانایی هایش برسد. در این میان، هم افزایی بین خانواده و مدرسه اهمیت دوچندانی پیدا می کند. هرگاه والدین و معلمان در یک مسیر هماهنگ و همسو حرکت کنند و اهداف تربیتی مشترکی را دنبال نمایند، تاثیرات مثبت این همکاری به وضوح در رفتار، نگرش و عملکرد تحصیلی دانش آموزان دیده می شود. در این پژوهش که به شیوه مروری و با مطالعه کتابخانه ای و مراجعه به مقاله ها و تحقیق های چاپ شده و مطالب دیجیتالی گرد آوری شده است و سعی بر آن شده که به بررسی تاثیرات و نقش معلم و والدین در تقویت خودکارآمدی و اعتماد به نفس و خودآگاهی دانش آموزان پرداخته شود. نتایج به دست آمده حاکی از آن است که با توجه به نقش کلیدی معلم و خانواده در شکل دهی باورهای فردی و حمایت روانی دانش آموزان، تعامل هدفمند و هم افزایی این دو نهاد تربیتی می تواند خودکارآمدی، اعتماد به نفس و خودآگاهی دانش آموزان را تقویت کرده و مسیر رشد تحصیلی، اجتماعی و شخصیتی آنان را به شکل پایدار ارتقا دهد.

کلیدواژه ها:

خانواده ، خودکارآمدی ، اعتماد به نفس ، خودآگاهی ، دانش آموزان.