نقش کوه سبلان در باورهای آیینی :مادها تحلیل جامع ،تاریخی باستان شناختی و اسطوره شناختی

کوه سبلان به عنوان سومین قله مرتفع ایران با ارتفاع ۴۸۱۱ متر و یکی از نمادهای طبیعی شمال غرب کشور در طول تاریخ نقش محوری در شکل گیری باورهای آیینی اقوام مختلف از جمله مادها ایفا کرده است. این پژوهش جامع با رویکردی میان رشته ای و با استناد به شواهد باستان شناختی متون ،تاریخی اسطوره شناسی و تحلیلهای زمین شناسی به بررسی عمیق جایگاه کوه سبلان در نظام اعتقادی مادها می پردازد. یافته های این تحقیق نشان میدهد که سبلان به دلیل ویژگیهای منحصر به فرد طبیعی خود شامل چشمههای آب گرم درمانی مانند سرعین دریاچه دائمی ،قله خاکهای حاصلخیز آتشفشانی و موقعیت استراتژیک جغرافیایی، در دوره مادها قرن ۸ تا ۶ پیش از میلاد به عنوان مکانی مقدس و احتمالا محل برگزاری مراسم آیینی مورد توجه ویژه بوده است تحلیل دادههای باستان شناختی محوطه های اطراف سبلان مانند شهر یئری در مشگین شهر و قلعه بوینی ،یوغون حاکی از وجود شباهتهای قابل توجه بین سفالهای منقوش این مناطق با نمونههای شناخته شده مادی در هگمتانه و زیویه است. از منظر اسطوره شناسی تطابق نامهای اوستایی سبلان هوکر اوشیدم و اوشیدرن با توصیفات موجود در زامیاد یشت و ارتباط آن با زرتشت نشانه ای از تداوم تقدس این کوه از دوره مادها به دوران پس از آن است. همچنین جهت گیری نجومی برخی سازههای باستانی منطقه نسبت به قله سبلان و پدیده های خورشیدی گواه دیگری بر اهمیت آیینی این کوه در دوره مادها محسوب میشود. این پژوهش با روش توصیفی-تحلیلی و با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) برای تحلیل الگوی استقرارهای باستانی، به این نتیجه رسیده است که سبلان در نظام اعتقادی مادها احتمالا ترکیبی از کارکردهای آیینی مراسم مذهبی)، نجومی رصدخانه) (طبیعی و درمانی چشمههای آب گرم داشته است با این حال برای اثبات قطعی این فرضیه انجام کاوشهای هدفمند باستان شناسی در ارتفاعات سبلان ضروری به نظر میرسد.

کلیدواژه ها:

کوه سبلان ، باورهای آیینی ، مادها ، تاریخی باستان شناختی ، اسطوره شناختی