مطالعه تطبیقی هنر دوخت سنتی سیاه دوزی زابل، شاهکوه و کلاته رودبار

دوخت سیاه دوزی، ازجمله دوخت های سنتی زابل (استان سیستان و بلوچستان)، شاهکوه (استان گلستان) و کلاته رودبار (دامغان) است که نشات گرفته از ذوق و سلیقه زنان این سرزمین بوده و با زیبایی هرچه تمام تر با رنگ سیاه بر روی پارچه سفید و به­ کارگیری نقوش زیبا انجام می­ پذیرد. سیاه دوزی در هر منطقه از ایران به‎ویژه مناطق موردبررسی متاثر از باور و اندیشه هنرمندان، جهان پیرامون و نیازهایشان است. این پژوهش با هدف بازشناسی و شناخت ویژگی های بصری، مفهومی و بررسی عوامل موثر بر شکل گیری و ساختار نقوش سیاه دوزی در این مناطق درصدد پاسخ به این سوالات است: ۱. نقوش به کاررفته در دوخت سیاه دوزی مناطق مذکور چیست؟ ۲. عوامل تاثیرگذار در شکل­ گیری دوخت سنتی سیاه دوزی زابل، شاهکوه و کلاته رودبار چه بوده است؟ روش پژوهش، توصیفی-تحلیلی بوده و جمع آوری اطلاعات، کتابخانه ای و مبتنی بر برداشت های میدانی شامل عکاسی و مصاحبه استوار است. نتایج نشان می دهد که هنر سیاه دوزی به عنوان بخشی از فرهنگ و جامعه زابل، شاهکوه و کلاته ­رودبار با به کارگیری طرح ها و نقوشی که اگرچه در نگاه اول اشکال هندسی، منحنی و خطوط شکسته هستند و به صورت نمادین از طبیعت، اعتقادات، باورها، آداب و رسوم الهام گرفته ­اند، اما دربرگیرنده فرهنگ و هویت بومی منطقه­ است، چنانکه زنان هنرمند به مدد شکل و سبک این نقوش، اندیشه، احساسات و تجربیاتشان را در قالب دوخت­ های سنتی به نمایش می ­گذارند. آنان با به کارگیری گسترده نقوش گیاهی، حیوانی، انتزاعی و تکرار آن ها و ایجاد تعادل، نه تنها سبب زیبایی، بلکه ماندگاری این هنر شده ­اند.

کلیدواژه ها:

سیاه دوزی ، زابل ، شاهکوه ، کلاته رودبار