تولید ازن تروپوسفری و پیش سازهای آن در هوای شهر تهران در طی سال های 1380 تا 1390

مقدمه و اهمیت موضوع: امروزه آلودگی هوا و اثرات آن بر سلامتی انسان و محیط زیست به عنوان یک نگرانی بزرگ در جوامع شهری مطرح است. ازن یکی از آلاینده های اصلی در تروپوسفر می باشد که از برهم کنش CO، NOو NO2 درحضور نور خورشید در طی چرخه فتوکاتالیستی تشکیل می گردد. هدف از این تحقیق، بررسی میانگین روند تولید ازن و برخی پیش سازهای آن (CO، NOو NO2 ) و ارائه راهکارهای کنترلی جهت کاهش غلظت این آلاینده ها می باشد. مواد و روشها: در این پژوهش با استفاده از اطلاعات اندازه گیری های ساعتی بدست آمده از تعداد بیست و دو ایستگاه در تهران، چرخه و روند تولید ازن تروپوسفری، CO، NO و NO2 در طی سال های 1380 تا 1390 با استفاده از Ms-Excel مورد محاسبه و آنالیز قرار گرفت.نتایج و بحث: در بررسی روند ساعتی این آلاینده ها مشخص شد که در حوالی ساعت (7 تا 8 صبح) پیک غلظت آلاینده های اولیه اعم از NO و COبه علت افزایش ترافیک بالا اتفاق می افتد. لذا این پیش سازها می توانند بعنوان مواد خام اولیه در چرخه فتوشیمیایی شرکت نمایند. سپس پیک غلظت آلاینده ثانویهNO2 با سرعت قابل توجهی در حوالی ساعت 9-8 صبح به علت واکنش NO و هیدرو کربن تولید می شود و کمی بعد از آن هنگامیکه غلظت NO2 به پیک خود می رسد غلظت NO به مقدار بسیار اندکی کاهش می یابد. ذکر این نکته ضروری است که ناپدید شدن NO همزمان با افزایش غلظت ازن اتفاق می افتد. پیک غلظت ازن نیز به علت فتولیز NO2 و متعاقب آن واکنش اکسیژن تک اتمی با O2 و تابش بالای نور خورشید، در حوالی ساعت 14 بوجود می آید. همچنین مشاهده گردید که پیک COوNO درهنگام عصر، علی رغم اختلاط جوی مطلوب، بیشتر از پیک صبحگاهی می باشد. دلایل این امر را می توان به عواملی همچون حذف محدوده طرح ترافیک، استفاده از وسیله نقلیه خصوصی و سفرهای تفریحی و گردشی (بدون مقصد) بیشتر در عصر نسبت داد. شایان ذکر است در بسیاری از شهرهای دنیا پیک عصرگاهی برخلاف شهر تهران پایین تر از پیک صبحگاهی می باشد.نتیجه گیری: با افزایش تعداد خودروها، ازدیاد مصرف سوخت و گسترش اغلب زمینه های توسعه شهری (جمعیت، مسکن، اماکن عمومی و ...) میزان غلظت آلاینده ها نیز افزایش یافته است، بنابراین اجرای برنامه های پیشگیری، کنترلی و اصلاحی- قانونی در جلوگیری از افزایش آلودگی هوای شهر تهران ضروری خواهد بود.

کلیدواژه ها:

ازن ، پیش سازهای ازن ، چرخه فتو کاتالیستی ، راهکار‌های کنترلی