بررسی غلظت فلزات سنگین در نزولات جوی شهر تهران و تعیین منشاء آن با استفاده از روش تحلیل عاملی (Factor Analysis)

مقدمه و اهمیت موضوع: نزولات جوی از قبیل باران و برف موثرترین راه زدایش آلاینده ها از اتمسفر می باشد و به محققین در تشخیص سهم نسبی منابع مختلف آلایندها کمک فراوانی می کند. فلزات سنگین موجود در نزولات جوی می تواند وضعیت آلودگی محیطی را در نواحی مختلف شهری به خوبی تشریح کنند. تا کنون مطالعه ای در مورد خصوصیات شیمیایی نزولات جوی در شهر تهران انجام نشده است بنابراین هدف از این مطالعه اندازه گیری فلزات سنگین در نزولات جوی، تعیین منابع مصنوعی آلوده کننده نزولات جوی و تهیه پایگاه داده مربوط به فلزات سنگین در نزولات می باشد. مواد و روشها: در این مطالعه، اندازه گیری فلزات سنگین در 53 نمونه نزولات در یکی از مناطق مرکزی شهر تهران انجام شد. نمونه برداری در طول ماههای آبان تا اردیبهشت سالهای 1389، 1390 و1391 بر روی پشت بام یکی از ساختمانهای دانشگاه علوم پزشکی تهران که در مناطق مرکزی شهر تهران واقع شده انجام شد و سپس غلظت فلزات سنگین موجود در آنها با استفاده از دستگاه ICP-MS اندازه گیری شد.نتایج و بحث: رنج تغییرات pH 2/4 تا 1/7 و میانگین آن 1/5 بود که نشان داد pH نزولات در رنج pH اسیدی ( pH کمتر از 6/5) قرار دارد. نتایج آنالیز فاکتور تغلیظ (Crustal enrichment factors (EFc)) نشان داد که نمونه های مورد مطالعه با عناصر آهن و کروم تغلیظ نشده اند اما با فلزاتی مانند عناصر روی، کادمیم، نیکل ، سرب و مس تغلیظ شده اند. آنالیز تحلیل عاملی با استفاده از ماتریس چرخیده شده واریماکس جهت تعیین منابع محتمل آلودگی (با مقادیر ویژه بزرگتر از یک) نشان داد که آلاینده هایی نظیر آلومینیوم، آهن و کروم دارای منشا طبیعی و آلاینده هایی نظیر روی، کادمیم، نیکل، سرب و مس دارای منشا غیر طبیعی می باشند.نتیجه گیری: غلظت فلزات در کل نمونه های اندازه گیری شده دارای چنین ترتیبی Cdتهران تحت تاثیر فعالیتهای انسانی شدیدی است. همچنین منشا آلودگی انسانی بیشتر مربوط به احتراق سوخت در فعالیتهای صنعتی و انتشارات ناشی از ترافیک می باشد که سبب شده تهران آلوده تر از شهرهای دیگر جهان باشد.

کلیدواژه ها:

فلزات سنگین ، تحلیل عاملی ، فاکتورتغلیظ ، نزولات جوی ، تهران