تواتر قرائات: تحلیل تطبیقی دیدگاه ابوالقاسم خویی و جلال الدین سیوطی

هدف: این پژوهش با هدف تحلیل تطبیقی دیدگاه های آیت الله ابوالقاسم خویی و جلال الدین سیوطی درباره تواتر قرائات قرآن انجام شده است. اهمیت این موضوع از آن جا ناشی می شود که بحث تواتر قرائات تاثیر مستقیمی بر اعتبار قرائات سبعه و عشره، و نیز بر مباحث تفسیری، فقهی و آموزشی قرآن دارد. روش: این تحقیق به روش توصیفی تحلیلی و بر پایه منابع کتابخانه ای صورت گرفته است. نخست، دیدگاه های خویی و سیوطی درباره تواتر قرائات گردآوری شد و سپس معیارها و دلایل هر یک به طور تطبیقی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفت. یافته ها: نتایج نشان می دهد که هر دو اندیشمند، تواتر مطلق قرائات را نمی پذیرند. خویی معتقد است که هیچ یک از قرائات به طور متواتر از پیامبر(ص) نقل نشده و اغلب آن ها حاصل اجتهاد قاریان یا نقل خبر واحد هستند. وی میان «تواتر متن قرآن» و «تواتر قرائات» تفکیک قائل می شود. در مقابل، سیوطی قرائات سبعه (و به طور محدود عشره) را متواتر می داند، اما تنها در صورتی که با قواعد عربی و مصاحف عثمانی مطابقت داشته و سند معتبر داشته باشند؛ در غیر این صورت، آن ها را شاذ یا ضعیف می شمارد. نتیجه گیری: بررسی تطبیقی نشان می دهد که گرچه هر دو اندیشمند بر عدم تواتر مطلق قرائات اتفاق نظر دارند، اما معیارهایشان برای پذیرش یا رد قرائات متفاوت است. خویی به اصول اجتهاد و خبر واحد تکیه می کند، در حالی که سیوطی هماهنگی با مصحف عثمانی و قواعد عربی را معیار اصلی می داند. این تفاوت رویکردها اهمیت بازنگری در معیارهای اعتبار قرائات قرآن را آشکار می سازد و می تواند در رفع شبهات علمی و سامان بخشی به مطالعات قرائت شناسی مفید باشد.

کلیدواژه ها:

تواتر قرائات ، آیت الله خویی ، جلال الدین سیوطی ، قرائات سبعه ، علوم قرآنی