تربیت اخلاقی در اندیشه فارابی: نسبت میان عقل و فضیلت

در اندیشه فارابی، تربیت اخلاقی نه صرفا فرآیندی روانشناختی یا رفتاری بلکه تحقق تدریجی کمال انسانی در پرتو عقلانیت و فضیلت است. فارابی به مثابه فیلسوفی که میان سنت یونانی و حکمت اسلامی پیوندی عمیق برقرار کرده، آموزه ای بنیادین در باب نسبت عقل نظری، عقل عملی و فضیلت ارائه می کند. تربیت اخلاقی از منظر فارابی بر پایه ی پیوندی درونی میان عقل و فضیلت استوار است؛ به گونه ای که فضیلت بدون عقل نه ممکن است و نه پایدار از منظر وی. عقلانی شدن رفتار اخلاقی از مسیر تربیت و سیاست ممکن است و جامعه فاضله محصول چنین تربیتی است. عقل چه در سطح نظری و چه در سطح عملی، ابزار درک خیر، جهت دهنده ی کنش های اخلاقی و اساس پرورش فضایل است. هدف غایی، تربیت رساندن انسان به سعادت است؛ سعادتی که از طریق ارتقای عقلانیت و درونی سازی فضایل تحقق می یابد. این مقاله با تکیه بر آثار اصلی فارابی و با رویکردی تحلیلی-توصیفی به بررسی سازوکار تربیت اخلاقی از منظر فارابی می پردازد و نشان می دهد که چگونه عقل به مثابه ی یک نیروی هدایتی فضایل اخلاقی را ممکن و معنادار می سازد. در نهایت، مقاله بر این نکته تاکید می کند که اندیشه تربیتی فارابی هنوز ظرفیت هایی برای الهام بخشی به نظام های تربیتی معاصر دارد.

کلیدواژه ها:

تربیت ، اخلاقی ، عقل ، فضیلت ، فارابی