کاربست قاعده تفسیری«حجیت جملات مستقل قرآن» برمبنای تقابل یا تعامل سیاق و روایات ذیل آیات فضایل

مراد از قاعده تفسیری «حجیت جمله­های مستقل آیات»، اعتبار مضمون جملات منقطع از سیاق پس از انفصال از آیات در فضای خارج از آن هاست. سیاق و روایات، به ویژه روایات سبب نزول، دو قرینه مهم در تفسیر آیات هستند که گاه موید و گاه معارض همدیگرند. بیشترین اصطکاک فکری در تعارض با سیاق معتبر با اسباب نزول­های دارای شرایط اعتبار، میان فریقین در مباحث کلامی است؛ خصوصا ذیل آیات فضایل. اهل­سنت ضمن پذیرش این روایات، بر یکپارچگی آیات تاکید دارند و آن ها را در سیاق قبل و بعد تفسیر می­کنند، اما  از میان شیعه ، برخی در تقابل سیاق با روایات معتبر، دست از سیاق کشیده و روایات معتبر را ملاک می­دانند. این پژوهش با روش توصیفی تحلیلی به این نتیجه دست یافته که آن دسته از آیات فضایلی که صریحا به ولایت و فضایل اهل­بیت (ع) اشاره دارند، مانند آیه ولایت، سیاق و روایات سبب نزولشان با هم در تعارض­اند، و از آنجا که قرینه لفظی (روایات) بر قرینه لبی (سیاق) مقدم است، روایات سبب نزول، مصداق انحصاری این آیات را  اهل بیت (ع) می­دانند، پس آن ها در خارج از سیاق  به عنوان یک فراز مستقل عمل می­کنند. اما دسته­ای دیگر که تلویحا به فضایل اهل­بیت (ع) اشاره دارند مانند آیه «اهل الذکر»، در سطح تنزیلی، روایات سبب نزول و سیاق با هم در تعامل­اند و قابل تعمیم بر دیگران­اند، اما اگر آن ها در سطح تاویلی تفسیر شوند، روایات سبب نزولشان با سیاق در تقابل­اند و مصداق انحصاری آیات، اهل بیت (ع) ­اند، پس این آیات ضمن معناداری در سیاق قبل و بعد (سطح تنزیلی)، در خارج از سیاق آیه (سطح تاویلی) به طور مستقل معنادارند، و یک فراز مستقل به شمار می­ آیند.

کلیدواژه ها:

Reasons for revelation ، narrations ، context ، sects ، virtue ، independent verses ، اسباب نزول ، روایات ، سیاق ، فریقین ، فضایل ، فرازهای مستقل