بازتاب گفتمان عاشورا در گرافیک معاصر ایران با نظریه ی گفتمان لاکلائو و موف

گفتمان عاشورا یکی از گفتمان­ های شیعی در بستر سیاسی_اجتماعی جامعه­ ی ایرانی است. منظومه­ ی معنایی این گفتمان مبتنی بر قیام امام حسین (ع)، ارزش ­های دینی و اسلامی، فرهنگ شهادت و ایثار، تقابل حق و باطل و غلبه ­ی حق بر باطل صورت­ بندی شده ­است. این گفتمان موجب پدید آمدن متون بسیاری در حوزه­ های مختلف فرهنگ و هنر شده؛ از متون ادبی و نوشتاری گرفته تا متون سینمایی و موسیقایی. حوزه­ ی طراحی گرافیک معاصر ایران نیز یکی از عرصه­ ها است که در سال­ های اخیر متونی تصویری _به­ ویژه پوسترهایی با موضوع عاشورا_ در آن تولید شده و جشنواره ­هایی با این موضوع شکل گرفته است. هدف از این مقاله، پرداختن به خوانش و نحوه­ ی صورت­ بندی گفتمان عاشورا در پوسترهای معاصر ایران با نظریه گفتمان لاکلائو و موف، و در کنار آن مطالعه­ ی منظومه ­ی معنایی آثار مبتنی بر ایدئولوژی عاشورا و ارزش ­های حاکم بر آن است. به این منظور ابتدا پوسترهایی با روش هدفمند _با موضوع عاشورا_ انتخاب­ شد و در مرحله­ ی بعد با استفاده از مفاهیم لاکلائو و موف از جمله دال مرکزی، دقایق، مفصل بندی، ضدیت و غیریت، زنجیره­ ی هم­ ارزی، حاشیه ­رانی و برجسته ­سازی، قلمروی گفتمانیت/ حوزه ­ی گفتمان­ گونگی و موقعیت سوژه ­ای به صورت­ بندی معنایی این پوسترها پرداخته­ شد. سوال پژوهش این است که بازتاب گفتمان عاشورا در گرافیک معاصر ایران چگونه با نظریه ­ی گفتمان لاکلائو و موف قابل تحلیل است؟ روش کلی این پژوهش تحلیلی_توصیفی است و داده های آن با استفاده از منابع اسنادی جمع ­آوری شده­ است. نتایج پژوهش حاکی از آن است که گفتمان عاشورا با تغییر نظام نشانه­ ای توانسته از بستر ایدئولوژیک جامعه­ ی معاصر ایرانی در قالب تصاویر و نشانه­ ها درآید و منجر به تولید متونی مبتنی بر فرهنگ عاشورا و ارزش­ های مبتنی بر آن در حوزه­ ی طراحی گرافیک معاصر ایران شود که حاکی از اعتقاد عمیق به ارزش ­های فرهنگ عاشورایی در جامعه ­ی ایرانی است.

کلیدواژه ها:

گفتمان عاشورا ، گرافیک معاصر ایران ، پوسترهای عاشورایی ، لاکلائو و موف