بررسی نقش گسلها بر مورفولوژی اینسلبرگهای جنوب شهرستان دامغان (حوضه کویر حاج علی قلی) با استفاده از مطالعات میدانی و کتابخانه ای

اینسلبرگها از لندفرمهای شاخص ژئومورفولوژی در مناطق بیابانی به شمار می روند و به عنوان یکی از عوامل اصلی شکل دهنده چهره زمین در مناطق خشک و نیمه خشک محسوب می شوند. مطالعه این عوارض زمین شناسی به دلیل اهمیت آن در زمینه های گردشگری، توسعه عمرانی و فعالیت های اقتصادی، مورد توجه بسیاری از پژوهشگران علوم زمین، به ویژه ژئومورفولوژیست ها و زمین شناسان قرار گرفته است. در این پژوهش با استفاده از مطالعات میدانی و تحلیل تصاویر ماهواره ای گوگل ارث تعداد ۱۲ اینسلبرگ در جنوب شهرستان دامغان (حوضه کویر حاج علی قلی) شناسایی شد. نتایج نشان داد که در میان عوامل مختلف موثر در شکل گیری این لندفرمها، گسل ها بیشترین نقش را در تشکیل اسکلت اولیه اینسلبرگها داشته اند. در این مطالعه چهار گسل شامل گسل عطاری، گسل طزره، گسل صبور و گسل شمال دامغان که مربوط به دوره های زمین شناسی دونین، پرمین، نئوژن و کواترنر هستند، مورد بررسی قرار گرفتند. یافته ها حاکی از آن است که گسل عطاری و گسل شمال دامغان بیشترین تاثیر را در شکل گیری اینسلبرگها داشته اند به طوری که در بخش مرکزی منطقه، فعالیت های تکتونیکی شدید از جمله عملکرد این گسل ها منجر به تشکیل تعداد بیشتری اینسلبرگ شده است. البته میزان تاثیر هر گسل در پیدایش این عوارض یکسان نبوده است. این پژوهش نشان داد که گسل ها، به ویژه در مناطق با فعالیت تکتونیکی بالا، نقش کلیدی در تکوین اینسلبرگها ایفا می کنند. پیشنهاد می شود که در تحقیقات آینده در زمینه تاثیر عوامل دیگر مانند آب و هوا، لیتولوژی و فرآیندهای هیدرولوژیکی بر شکل گیری اینسلبرگها می تواند نتایج دقیق تری به دست دهد. همچنین بررسی تاثیر گسل های دیگر موجود در منطقه مانند گسل صبور و سیستم گسل طزره بر شکل گیری اینسلبرگها نیز می تواند به درک بهتری از مکانیسم های تکتونیکی کمک نماید.

کلیدواژه ها:

ژئومورفولوژی ، اینسلبرگ ، تکتونیک ، شهرستان دامغان ، کویر حاج علی قلی