اوضاع مذهبی در عصر حکمرانی ترکمانان آق قویونلو؛ با تمرکز بر جامعه و دستگاه حکمرانی اوزون حسن و سلطان یعقوب

دوره حکمرانی ترکمانان آق قویونلو در ایران و دوران بسط قدرت این اتحادیه و خاندان حاکم بر آن از دیاربکر و سپس آذربایجان تا منتهی الیه کویر کرمان و سایر مناطق، یکی از مقاطع برجسته تاریخی از نظر تلاقی سیاست و دیانت در ساختار حکومتی و اجتماعی به شمار می رود. این پژوهش با اتکا به منابع اصلی و دست اولی چون آثار خواندمیر، طهرانی، خنجی، سفرنامه های ونیزی و دیگر مورخان آن عصر و یا نزدیک بدان، به بررسی جایگاه مذهب در ساختار قدرت آق قویونلوها می پردازد. تحلیل روایات تاریخی موجود نشان می دهد که سلاطین آق قویونلو، به ویژه اوزون حسن و یعقوب بیگ که به نسبت سایر سلاطین این دودمان با اقتدار و ثبات زمانی بیشتری به کار حکومت پرداخته اند، نه تنها در تقویت شریعت و حمایت از علمای اهل سنت کوشا بوده اند، بلکه دیانت را ابزار مشروعیت بخشی به حکومت خود قلمداد کرده اند. از سوی دیگر، تداخل باورهای مذهبی با ساختار اجتماعی و حقوقی جامعه، بروز جلوه هایی از خرافه گرایی، تصوف، و تعصبات مذهبی را نیز به همراه داشته است، که این مسئله نیز به نوبه خود نه تنها در این دوره، بلکه در سایر دوره های این چنینی امری مشهود بوده است و حتی در بخش تصوف و روی آوردن به صوفی گری، این دوره بعدها پایه گذار روی کار آمدن جریان قدرتمند تر نوادگان شیخ صفی الدین اردبیلی در ایران و آذربایجان شد. هدف این مقاله، ارائه تحلیلی جامع از بستر دینی آن عصر و تبیین نسبت میان دین، قدرت، و جامعه در قلمرو آق قویونلو و در طول حکمرانی سلاطین مقتدر آق قویونلو، یعنی اوزون حسن(حسن پادشاه) و فرزند وی سلطان یعقوب می باشد.