بررسی اثر گرد و غبار برآلودگی شیمیایی و میکروبی برمیوه خرمای استان دشتستان

زمینه: کشت خرما در استان بوشهر قدمت طولانی دارد و در حال حاضر یکی از مهمترین تولیدات کشاورزی این استان محسوب می گردد . گرد و غبار طی دهه اخیر به صورت متناوب مناطق غرب و جنوب غرب ایران از جمله استان بوشهر را تحت تاثیر قرار داده است که این مساله برروی جنبه های مختلف اجتماعی، اقتصادی و از همه مهمتر سلامت جامعه ساکن در این مناطق تاثیر گذار بوده است. طی این مدت گرد و غبار علاوه بر اثار سوء مستقیم بر انسانها، باعث هجوم انواع آفت به نخلستان های استان های جنوبی از جمله استان بوشهر در جنوب غرب ایران شده است به طوری که حجم و کیفیت خرمای صادراتی را به شدت کاهش داده است. با توجه به اینکه عمده محصول کشاورزی استان بوشهر خرما بوده ، اثرات گرد و غبارهای اخیر بر کیفیت این محصول مورد بررسی قرار گرفته شده است. میزان آلودگی محصول به این آلاینده از اهداف این مطالعه می باشد که بر اساس شاخصهای خاکستر کل و خاکستر نامحلول در اسید جهت ارزیابی آلودگی های شیمیایی و همچنین شاخصهای کپک و مخمر جهت ارزیابی آلودگی میکروبی انجام گردیده است . اخیرا جهت زدودن گرد و غبارهای حاصله بر روی خرما و کاهش آلودگی ، راه حل شستشوی این محصول پس از برداشت، پیشنهاد گردیده است که در کارخانجات بسته بندی انجام می گیرد و ادعا بر این است که میتوان با افزایش واحدهای مکانیزه بزرگ شستشو و بسته بندی خرما در بیشتر مناطق استان ، محصولات را سالم و مطمئن به بازار عرضه نمود. در مطالعه اخیر، میزان تاثیر این عمل بر کاهش آلودگی گرد و غبار و نیز اثر گذر زمان بر روی کیفیت و ماندگاری خرمای شسته شده در مقایسه با خرمای شسته نشده نیز مورد بررسی قرارگرفته است. مواد وروشها: دراین طرح پژوهشی ، اثرات شیمیایی و میکروبی گرد و غبار برمیوه خرمای استان بوشهر نمونه گیری شده از 24 مرکز و کارگاه بسته بندی خرمای صنعتی و سنتی مورد بررسی قرار گرفتند از هر واحد تولیدی 6 نمونه خرما جهت آزمون شیمیایی و 6 نمونه جهت آزمون میکروبی گرفته شد. از 4 واحد تولیدی که دارای دستگاه شستشوی صنعتی خرما بودند 6 نمونه شستشو شده جهت مقایسه کارایی دستگاه های شستشو صنعتی گرفته و تحت شرایط استاندارد به آزمایشگاه منتقل شد. از هر شش نمونه مربوط به هر واحد یک نمونه به صورت مخلوط و خمیر یکنواختی تهیه گردید و مورد آزمایشهای میکروبی مخمر و کپک طبق استانداردهای ملی ایران (ISIRI) و وزارت بهداشت ودرمان برای خرما و خمیر خرماو همچنین آزمون شیمیایی خاکستر کل و خاکستر نامحلول در اسید بعنوان مارکر آلودگی شیمیایی به گردو غبار قرارگرفتند. یافته ها: میانگین خاکستر نامحلول در اسید و خاکستر کل(وزنی) در نمونه های خرما شستشو داده شده به ترتیب 0.14±1.05 و 0.32±3.32 و در نمونه شستشو نشده به ترتیب 0.27±1.36 و 1.64±4.59 در صد بودند. وجود مخمر درتمام نمونه های خرما آشکار بود، در حالیکه مقدار همه آنها کمتر از حد مجاز (1x10(4)CFU) بودند. میانگین درصد خاکستر کل در نمونه های خرما شستشو داده نشده و شستشو داده شده به ترتیب حدود 1.84 و 1.33 رابر حداکثر حد مجاز بودند. تمام نمونه های خرما نیز دارای آزمون کپک مثبت بودند. بحث: در شرایط یکسان نگهداری، میانگین مخمرها در نمونه های شستشو شده، بیش از نمونه های شستشو نشده و دارای اختلاف معنادار بودند (p<0.05). کیک در نمونه های شستشو داده نشده به میزان 83.3% و در نمونه های شستشوشده به میزان 75% بیشتر از حد مجاز بودند. بالا بودن میزان کپک در نمونه های شستشو نشده آلوده به گرد و غبار می تواند ناشی از تحمل این میکروارگانیسم نسبت به خشکی، (a(w پایینتر و وابستگی کمتر آن به میزان رطوبت هوا نسبت به مخمرها باشد. با توجه به نتایج، با وجود کاهش میزان کپک در نمونه های شستشوشده نسبت به شستشو داده نشده ، این عمل نتوانسته است که میزان این آلودگی را برطرف نماید یا حتی تا حد مجاز نیز پایین آورد. درتمام نمونه ها (100%) خاکستر نامحلول در اسید (p<0.05) و 98% خاکستر کل (p<0.05) بالاتر از حد مجاز بودند. نتایج نشان دادند که میانگین درصد خاکستر نامحلول در اسید در دو گروه دارای اختلاف بودند، در حالیکه اختلاف آَنها معنی دار نبود (p:0.13). نتیجه گیری: یافته ها نشان دادند که اثر شستشو به طریق مرسوم، فقط باعث کاهش حدود 27.7 درصدی میانگین درصد خاکستر گردیده بودند که در صورت تصمیم به نگهداری طولانی خرما روش مناسبی به نظر نمی رسد زیرا مشاهده آنها پس از یک سال ماندگاری در شرایط یکسان نگهداری در محیط ، نشان داد که تمام نمونه های شستشو نشده پس از طی این مدت از نظر ظاهری سالم و در مقابل آفات انباری و حشره زدگی بدون تغییر باقی مانده بودند، در حالیکه میزان 91.6% نمونه های شستشو شده پس از یک سال دچار حشره زدگی شدید شدند و بافت خرما دارای وضعیت ظاهری بسیار نامطلوبی گردیده بودند.

کلیدواژه ها:

خرما ، گرد و غبار ، کپک ، مخمر ، خاکستر نامحلول در اسید ، خاکسترکل