ناترازی بنزین در سایه عدم تحقق حکمرانی مطلوب در بخش انرژی

عدم توازن در تولید و مصرف انرژی در کشور باعث ناترازی شدید در این حوزه شده است. این ناترازی، علاوه بر اثرات اقتصادی و اجتماعی، از نظر امنیتی نیز موجب نگرانی است. عوامل مختلفی مانند صنعتی شدن کشور، افزایش جمعیت، رشد تولید خودرو، تغییر در سبک زندگی و افزایش تقاضا برای سفر پس از محدودیت های ناشی از کرونا، باعث افزایش قابل توجه تقاضای بنزین شده است. از آنجایی که تولید بنزین در ده ابرپالایشگاه فعلی کشور، حداکثر ۱۱۵ میلیون لیتر در روز است و این به معنای آن است که مصرف بیش از این مقدار، می تواند کشور را به مرحله واردات بنزین سوق دهد. عدم عدالت در توزیع و بهره مندی از حامل های انرژی، به ویژه بنزین، همچنان به عنوان یک اضطرار ملی مطرح است. بنزین را می توان حساس ترین کالای عمومی دانست که دارای ارزش سیاسی است و تغییرات قیمتی آن، حتی سیاست دوباره آربیتراژ هم تصمیمی پر ریسک بوده و به سرعت می تواند به اعتراضات گسترده اجتماعی منجر شود. پژوهش حاضر با هدف تحلیل ناترازی در فرآورده های نفتی با تاکید بر ناترازی بنزین و مبتنی بر روش توصیفی- تحلیلی تدوین شده است. جمع آوری داده ها و اطلاعات نیز به شیوه کتابخانه ای و اسنادی و رجوع به آمارهای رسمی بوده است. یافته های پژوهش نشان می دهد که اضلاع فرآیند حکمرانی انرژی در ایران ناقص و سیاستگذاری ها و فرآیند تنظیم گری، مبتنی بر شواهد و واقعیت های میدانی نبوده است. عدم توسعه پالایشگاه ها و پتروپالایشگاه ها، عدم تعادل میان عرضه و تقاضای روزافزون انرژی، انتظارات تورمی وابسته به بنزین، سهل الوصول بودن منابع، عدم تناسب میان قیمت واقعی تولید و فروش آن، نبود تنوع در سبد سوخت های مصرفی، استاندارد پایین در خودروهای تولیدی، پایین بودن قیمت حامل های انرژی در ایران به نسبت همسایگان و رشد قاچاق سوخت، از جمله مهمترین دلایلی است که کشور را در وضعیت ناترازی بنزین قرار داده است. طبعا مدیریت این ناترازی نه یک انتخاب، بلکه یک ضرورت و اولویت ملی است؛ چرا که پیامد ناترازی انرژی، نارضایتی عمومی است و از این رو اساس فلسفه حکمرانی به مخاطره می افتد.

کلیدواژه ها:

ناترازی بنزین ، یارانه بنزین ، عدالت توزیعی ، حکمرانی انرژی ، نارضایتی اجتماعی ، امنیت ملی