گاه سنجی یافته های معماری محوطه ساحلی در بافت تاریخی شهر قصر شیرین با روش ترمولومینسانس

کاوش های باستان شناسی در بافت تاریخی شهرها همواره یکی از چالش های مهم در حوزه مطالعات میراث فرهنگی است. شهر مرزی قصر شیرین در غرب استان کرمانشاه امروزی از اهمیت فراوانی در دوران ساسانی و اسلامی بهره مند بوده است. بناهای کنونی شهر حاکی از شکوه و جایگاه مهم آن در تقسیمات شهری دوره ساسانی داشته است؛ با این حال اگرچه از بناهای دوره اسلامی شهر قصر شیرین اثر چندانی برجای نمانده است، اما به نظر می رسد آثار بیشتر بناهای دوره اسلامی، در زیر بافت شهری و اطراف کاروانسرای مربوط به دوره صفوی تمرکز یافته باشد. ساخت وسازهای چند دهه اخیر منجر به نمایان شدن بقایای پراکنده معماری در زیر بافت کنونی به ویژه محدوده موسوم به خیابان ساحلی و خیابان شهداء در ضلع جنوبی شهر شده است. در این راستا و طی دومین فصل کاوش گسترده بافت تاریخی در شهریور و مهر ۱۴۰۱ نگارندگان در تلاش برای شناسایی کاربری و گاهنگاری آثار معماری مکشوفه با استفاده از علوم میان رشته ای برآمدند. بر این اساس، مسئله اصلی پژوهش پیش رو تعیین گاه سنجی بقایای معماری تاریخی یافته شده از قصر شیرین به کمک تحلیل های باستان شناختی و استفاده از روش سالیابی ترمولومینسانس است. از میان ترانشه های چهارگانه کاوش، دو نمونه آجر از ترانشه های I و III با رعایت شرایط برداشت، انتخاب و به منظور سالیابی ترمولومینسانس به پژوهشکده حفاظت و مرمت ارسال شدند. نتایج پژوهش حاکی از آنست که بقایای معماری مکشوفه ترانشه های I و III (به ویژه سازه آجری محکم و برجای ترانشه I) به قرون ۸۹ ه.ق (دوره های ایلخانی و تیموری) تعلق دارند؛ اما با توجه به ناقص و شکسته بودن تمامی مصالح آجری دیوار مستحکم ترانشه III و عجله در ساخت آن، به نظر می رسد از مصالح آجری قدیمی تر در ساخت دیوار بلند و جدیدتر ترانشه بهره گرفته اند. به این معنی احتمالا دیوار ترانشه III در دوره قاجار ساخته و یا مجددا استفاده شده؛ اما مصالح آن مربوط به قرون میانی اسلام است.

کلیدواژه ها:

Chronology ، Thermoluminescence method ، Qasr e Shirin ، Ilkhanid period ، Timurid period ، گاه سنجی ، ترمولومینسانس ، قصر شیرین ، دوره ایلخانی ، دوره تیموری