تدوین مدل محاسباتی مرکزیت در معماری خانه های سنتی (نمونه موردی: خانه امام جمعه دوره قاجار)

اهداف: مرکزیت فضاها در طراحی معماری علیرغم اینکه در خانه های سنتی به عنوان یکی از ارکان زیبایی شناسی تلقی می گردید، به دلیل نگاه بازاری گونه کنونی به صنعت ساختمان مغفول مانده است. هدف این پژوهش، تدوین روش محاسباتی جهت  تبیین کمی مرکزیت در یکی از خانه های سنتی به منظور استفاده در بناهای جدید می باشد. روش ها: فضاهای خانه های سنتی دوره قاجار بر اساس شکل و عملکرد فضایی استخراج و کد گذاری شدند. یک مدل محاسباتی جهت تبیین  انحراف از مرکز نرمال شده ارائه گردید. گراف پلان توجیهی، سطوح فضایی و مرکزیت فضاهای نمونه موردی ترسیم گردید. یافته ها: در فضاهای خانه سنتی امام جمعه، حیاط، ایوان، شاه نشین، تالار، حیاط حوضخانه و حیاط اندرونی ریزفضاهای مرکز گرا را نشان می دهند و انحراف از مرکز صفر دارند و حیاط بیرونی با ۱۴ ارتباط به عنوان مرکزی ترین فضا شناخته می شود. از سوی دیگر دهلیز، صفه، اتاق های معمولی، راه پله و ایوانچه ها مرکزیت کمتری داشتند و به عنوان فضاهای مرکز گریز شناخته گردیدند. نتیجه گیری: بررسی مرکزیت از دو جنبه نحوی فضایی و  شکلی و  نیز صحت سنجی به کمک محاسبات ریاضی، می تواند الگویی که در نگاه معمار در آن زمان وجود داشته است بازیابی کرد و در بناهای جدید جهت پررنگ نمودن عنصر زیبایی و عملکردی بنا مورد استفاده قرار داد.

کلیدواژه ها:

Traditional houses ، centrality ، computational model ، Identity ، modern heritage ، Islamic Iranian architecture ، خانه های سنتی ، مرکزیت ، مدل محاسباتی ، هویت اسلامی ایرانی ، میراث معماری معاصر ، خانه