تاثیر تدریس مبتنی بر پروژه بر مهارت های حل مسئله و خلاقیت دانش آموزان

با پیشرفت روزافزون فناوری، گسترش ابزارهای نوین ارتباطی و پیچیده تر شدن مسائل زندگی اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی، نیاز به پرورش نسلی توانمند در تفکر خلاق و مهارت های حل مسئله در نظام های آموزشی بیش از پیش احساس می شود. در چنین شرایطی، دیگر نمی توان به روش های سنتی تدریس که بر انتقال یک سویه دانش از معلم به دانش آموز تاکید دارد، اکتفا کرد. از همین رو، توجه به روش های فعال و مشارکتی در آموزش و پرورش، به ویژه در مقاطع ابتدایی، اهمیت فزاینده ای یافته است. یکی از موثرترین رویکردهای نوین آموزشی، تدریس مبتنی بر پروژه است که بر یادگیری از طریق انجام فعالیت های عملی، حل مسائل واقعی و کار گروهی متمرکز است.تدریس مبتنی بر پروژه (Project-Based Learning یا PBL) دانش آموزان را به مشارکت فعال در فرآیند یادگیری دعوت می کند و آن ها را با موقعیت هایی درگیر می سازد که مستلزم تحلیل، ارزیابی، خلاقیت و تصمیم گیری است. این روش آموزشی با درگیر ساختن ذهن و رفتار دانش آموزان در یک چرخه یادگیری معنادار، بستر مناسبی برای رشد توانایی های شناختی، مهارت های ارتباطی، و خلاقیت فراهم می کند. به ویژه در سنین ابتدایی، که ذهن کودکان انعطاف پذیرتر و آماده تر برای یادگیری تجربی است، بهره گیری از روش های یادگیری فعال نظیر تدریس مبتنی بر پروژه می تواند اثربخشی آموزشی را دوچندان کند.پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر تدریس مبتنی بر پروژه بر مهارت های حل مسئله و خلاقیت دانش آموزان دوره ابتدایی طراحی شده است. روش پژوهش از نوع شبه آزمایشی با طرح پیش آزمون-پس آزمون با گروه کنترل است. جامعه آماری شامل دانش آموزان پایه ششم ابتدایی یکی از مدارس دولتی شهر تهران در سال تحصیلی ۱۴۰۴–۱۴۰۳ بود. دو کلاس از میان این جامعه به روش نمونه گیری تصادفی خوشه ای انتخاب شدند که یکی از آن ها به عنوان گروه آزمایش تحت آموزش مبتنی بر پروژه قرار گرفت و دیگری به عنوان گروه کنترل آموزش سنتی دریافت کرد.ابزار گردآوری داده ها شامل دو مقیاس معتبر بود: پرسشنامه خلاقیت تورنس (TTCT) و پرسشنامه مهارت حل مسئله هپنر و پترسون. داده های گردآوری شده از طریق آزمون تحلیل کوواریانس (ANCOVA) تحلیل شد. نتایج آماری نشان داد که تفاوت معناداری بین میانگین نمرات پس آزمون دو گروه در هر دو مولفه خلاقیت و مهارت حل مسئله وجود دارد؛ به گونه ای که دانش آموزان گروه آزمایش عملکرد بهتری نسبت به گروه کنترل داشتند.یافته های این پژوهش تاکیدی است بر اهمیت و اثربخشی رویکردهای نوین تدریس، به ویژه تدریس مبتنی بر پروژه، در بهبود شاخص های شناختی و خلاقانه دانش آموزان. با توجه به نیاز نظام آموزشی کشور به تحول و عبور از آموزش حافظه محور به سوی آموزش مهارت محور، می توان نتیجه گرفت که بهره گیری از روش تدریس مبتنی بر پروژه می تواند گامی موثر در جهت ارتقاء کیفیت یادگیری، افزایش انگیزش درونی و پرورش تفکر انتقادی و خلاقیت دانش آموزان باشد. همچنین توصیه می شود این رویکرد در برنامه ریزی های درسی، به ویژه در آموزش ابتدایی، به عنوان یک شیوه یاددهی-یادگیری موثر مورد توجه قرار گیرد.