تاثیر مشارکت دانش آموز در فرایند ارزشیابی بر انگیزه یادگیری

در دهه های اخیر، تحول در رویکردهای آموزشی از مدل های سنتی معلم محور به الگوهای یادگیری فعال و مشارکتی، توجه پژوهشگران را به نقش دانش آموزان در فرآیند ارزشیابی جلب کرده است. ارزشیابی، به عنوان یکی از ارکان اصلی آموزش، نه تنها ابزاری برای سنجش عملکرد تحصیلی، بلکه بستری برای ارتقاء انگیزه، خودتنظیمی و یادگیری عمیق محسوب می شود. پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر مشارکت فعال دانش آموزان در فرآیند ارزشیابی آموزشی بر انگیزه یادگیری آنان انجام شده است. در این راستا، مشارکت در ارزشیابی شامل خودارزیابی، ارزشیابی همتا، و تعامل بازخوردی با معلم در نظر گرفته شد.روش تحقیق این مطالعه شبه تجربی با طرح پیش آزمون–پس آزمون با گروه کنترل بود. جامعه آماری شامل ۱۲۰ دانش آموز پایه نهم در شهر تهران بود که به صورت تصادفی در دو گروه آزمایش (مشارکت در ارزشیابی) و کنترل (ارزشیابی سنتی) تقسیم شدند. مداخله آموزشی طی ۸ هفته اجرا شد و ابزار گردآوری داده ها شامل پرسشنامه استاندارد انگیزش یادگیری بر اساس نظریه خودتعیینی (Deci & Ryan) و فرم های مشارکت ارزشیابی بود. داده ها با استفاده از آزمون t مستقل، تحلیل کوواریانس (ANCOVA)، و تحلیل همبستگی پیرسون مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.یافته های پژوهش نشان داد که مشارکت دانش آموزان در ارزشیابی موجب افزایش معنادار در انگیزش درونی، احساس خودکارآمدی، علاقه مندی به موضوعات درسی، و رفتارهای خودتنظیمی در یادگیری شد (p < ۰.۰۱). همچنین، دانش آموزان گروه آزمایش نسبت به گروه کنترل، نگرش مثبت تری نسبت به فرآیند یادگیری و ارزشیابی داشتند. این نتایج بیانگر آن است که طراحی ارزشیابی های مشارکتی می تواند به عنوان یک راهبرد موثر در ارتقاء کیفیت یادگیری، افزایش انگیزه تحصیلی، و تقویت حس مالکیت دانش آموزان نسبت به فرآیند آموزشی مورد استفاده قرار گیرد.در پایان، بر اساس یافته های پژوهش، پیشنهاداتی برای معلمان، مدیران آموزشی، و سیاست گذاران حوزه تعلیم و تربیت ارائه شده است تا با بازنگری در ساختار ارزشیابی های مدرسه ای، زمینه ساز یادگیری فعال، انگیزشی و پایدار در دانش آموزان باشند.

کلیدواژه ها:

مشارکت دانش آموز ، ارزشیابی آموزشی ، انگیزه یادگیری ، خودارزیابی ، ارزشیابی همتا ، خودتنظیمی ، نظریه خودتعیینی ، یادگیری فعال