معصومیت، بیداری و عشق در نگره عرفانی حافظ و مولانا

در عرفان عاشقانه، "صیرورت انسانیت" (تکامل وجودی انسان) به مثابه تجلی صفات الهی در سه مرحله شکل می گیرد: مرحله اول، نفس بیدار نشده، آدم پیش از گناه، در حالت معصومیت و ناآگاهی، مرحله دوم نفس بیدار شده، آدم پس از گناه، در مرحله آگاهی و انتخاب، مرحله سوم عشق متعالی، آدم عاشق در رابطه ناب با خدا، در این نگره، فرشته نماد بیدار نشدگی، شیطان نماد بیدار شدگی، و انسان جامع هر دو و نماد عشق است. رخداد "گناه ازلی"، گذار انسان از فرشتگی ناآگاه به بیداری آگاهانه را ممکن می سازد و شیطان عامل این گذار است. این بیداری، دروازه ای به سوی "معاشقه الهی" در متن تجلی صفات جمالی و جلالی خداوند در جهان مادی می گشاید. عشق در این دیدگاه، فراتر از قواعد حقوقی و اخلاقی، به رابطه ای شخصی و مبتنی بر "ناز معشوق" و "نیاز عاشق" تبدیل می شود و محور معنابخشی به حیات انسانی است. این مقاله به بررسی عرفان عاشقانه در اندیشه دو چهره شاخص آن، مولوی و حافظ، می پردازد.

کلیدواژه ها:

عرفان اسلامی ، عرفان عاشقانه ، مولوی ، حافظ