آزمون نظریه رفتار برنامه ریزی شده مالیاتی در پیش بینی روحیه و رفتار مودیان مالیاتی با تاکید بر تیپ های شخصیتی

فرار مالیاتی یکی از چالش های مهم در نظام های مالیاتی کشورها محسوب می شود که عواقب اقتصادی و اجتماعی زیادی را به همراه دارد. شناسایی عوامل موثر بر قصد و رفتار فرار مالیاتی از اهمیت بالایی برخوردار است. این پژوهش به بررسی نقش نظریه رفتار برنامه ریزی شده مالیاتی در پیش بینی روحیه و رفتار مودیان مالیاتی پرداخت. این پژوهش از منظر ماهیت و روش جمع آوری داده ها، توصیفی-پیمایشی و از منظر هدف، کاربردی است. جامعه آماری این پژوهش شامل دو گروه بود: ۱) خبرگان حوزه مالیات برای شناسایی عوامل کلیدی با استفاده از روش دلفی ۲) مودیان مالیاتی شهر رشت برای گردآوری داده های مربوط به متغیرهای پژوهش از طریق پرسشنامه. روش تحقیق از نوع آمیخته اکتشافی بود که در آن ابتدا با رویکرد کیفی و استفاده از روش دلفی، عوامل کلیدی شناسایی شدند. سپس در بخش کمی، داده ها با استفاده از پرسشنامه های استاندارد جمع آوری و با رویکرد ترکیبی معادلات ساختاری-شبکه عصبی مصنوعی (SEM-ANN) تحلیل شدند. بر اساس خروجی مدل معادلات ساختاری، روحیه مالیاتی تاثیر مستقیم، قوی و معنی داری بر قصد فرار مالیاتی دارد. نتایج حاصل از این مطالعه نشان می دهد که ویژگی های شخصیتی افراد نقش مهمی در شکل گیری روحیه مالیاتی آنها دارد. عواملی همچون برون گرایی، تجربه گرایی، توافق پذیری و وظیفه شناسی، رابطه بین نگرش مالیاتی و کنترل رفتار ادراکی مالیاتی با روحیه مالیاتی را تقویت می کنند. به عبارت دیگر، افرادی که از این ویژگی های شخصیتی برخوردارند، احتمال بیشتری دارد که نگرش مثبت تری نسبت به مالیات داشته باشند، احساس کنترل رفتار بیشتری در زمینه پرداخت مالیات داشته باشند و در نتیجه، روحیه مالیاتی بالاتری نیز خواهند داشت. از طرف دیگر، ویژگی های شخصیتی مانند خودپریشانی (روان رنجوری)، رابطه بین نگرش مالیاتی و کنترل رفتار ادراکی مالیاتی با روحیه مالیاتی را تضعیف می کنند. به عبارت دیگر، افرادی که از خودپریشانی بالایی برخوردارند، احتمال کمتری دارد که نگرش مثبتی نسبت به مالیات داشته باشند، احساس کنترل رفتار کافی در زمینه پرداخت مالیات داشته باشند و در نتیجه، روحیه مالیاتی پایین تری نیز خواهند داشت.این یافته ها می تواند راهنمایی های مهمی برای سیاست گذاران و مدیران مالیاتی در زمینه طراحی و اجرای سیاست های موثر برای افزایش روحیه مالیاتی و کاهش فرار مالیاتی فراهم آورد.

کلیدواژه ها:

رفتار برنامه ریزی شده مالیاتی ، روحیه مالیاتی ، قصد فرار مالیاتی ، ویژگی های شخصیتی