تعیین شدت خشکسالی با کمک شاخص های خشکسالی مبتنی بر تبخیر-تعرق پتانسیل و مدل رویکرد تاپسیس (TOPSIS) در ایستگاه های منتخب در محدوده حوضه آبریز زاینده رود

خشکسالی یکی از مهم ترین بلاهای طبیعی است که آثار ناشی از آن در بخش های کشاورزی، اجتماعی، اقتصادی و منابع آب پدیدار می شود. برای پایش خشکسالی و آثار آن شاخص های مختلفی استفاده می شود. هدف از این مطالعه، پایش خشکسالی حوضه زاینده رود با شاخص های بارش استانداردشده (SPI)، شاخص استانداردشده بارش-تبخیرتعرق پتانسیل (SPEI)، شاخص تقاضای تبخیری (EDDI)، شاخص پالمر (PDSI) و شاخص خشکسالی شناسایی مجموع  (RDI) که همگی مبتنی بر تبخیر-تعرق پتانسیل بوده و پارامترهای بارش، دما، رطوبت نسبی، سرعت باد و تعداد ساعات آفتابی در محاسبه شاخص های یادشده دخیل هستند. پنج شاخص یادشده، در طول دوره آماری ۲۰۲۳-۱۹۹۳ و در ایستگاه های هواشناسی اصفهان، شرق اصفهان، کبوترآباد، داران، شهرضا، نجف آباد و مبارکه محاسبه و ارزیابی شد. بعد از محاسبه شاخص های یادشده و با استفاده از نقشه پهنه بندی اقلیمی، ایستگاه های مورد مطالعه از لحاظ این شاخص ها مقایسه شدند و تداوم دوره های خشک و تر و شدت وقوع ترسالی ها و خشکسالی ها بررسی شدند و سپس با مدل رویکرد تاپسیس (TOPSIS) بر اساس مقدار بارش، تبخیر-تعرق پتانسیل و ارتفاع ایستگاه وقوع شدت خشکسالی ها در سال های مختلف در ایستگاه های یادشده رتبه بندی شد. نتایج نشان داد که در ایستگاه هایی که اقلیم خشک (مانند اصفهان، شرق اصفهان و شهرضا) دارند، وقوع خشکسالی (با توجه به رتبه بیشتر) در سال های متوالی بوده است. نتایج مقایسه عملکرد شاخص ها در ایستگاه های یادشده با توجه به نقشه پهنه بندی، نشان داد که شدت وقوع خشکسالی ها و ترسالی ها در مناطقی که اقلیم خشک و نیمه خشک دارند، چندان چشمگیر نبوده؛ اما در مناطقی با اقلیم مرطوب، نوسانات شدت وقوع خشکسالی و ترسالی بسیار زیاد است. نتایج حاکی از آن است که دو شاخص  PDSI و EDDI برای ارزیابی خشکسالی در اقلیم خشک مناسب هستند.

کلیدواژه ها:

Drought index ، Climatic zoning maps ، TOPSIS approach model ، Zayandeh-Rud river basin ، Potential evapotranspiration ، شاخص خشکسالی ، نقشه پهنه بندی اقلیمی ، مدل رویکرد تاپسیس ، حوضه رودخانه زاینده رود ، تبخیر-تعرق پتانسیل