مدیریت زیستی فرسایش خاک در حوزه آبخیز دهنو، شهرستان سروستان، استان فارس

فرسایش خاک منجر به کاهش حاصلخیزی خاک، افت منابع آبی و تهدید تنوع زیستی شده و پیامدهای منفی بر مسائل اقتصادی و اجتماعی به همراه داشته است. در این راستا استفاده وسیع از روش های زیستی در مراحل اولیه فرسایش خاک می تواند به طور چشمگیری اثربخشی بیش‎تری به همراه داشته باشد. بااین حال، فقدان الگوی اجرایی مناسب توسط کارشناسان، موجب نادیده گرفتن اثر مدیریت زیستی بر فرسایش خاک شده است. به همین دلیل، پژوهش حاضر باهدف بررسی و تاکید بر اثر مدیریت زیستی بر فرسایش خاک در حوزه آبخیز دهنو، واقع در شهرستان سروستان انجام شده است. به این منظور نخست ۱۲ واحد کاری از تلفیق لایههای ارتفاع، شیب و زمینشناسی تهیه شد. سپس وضعیت فرسایش خاک در هریک از این واحدهای کاری، بر اساس جدول امتیازدهی مدلBLM  مشخص و نقشه سیمای فرسایشی تهیه شد. به منظور اطمینان از نقشه سیمای فرسایشی موجود، نﻘشه شاخص سطح برگ با استفاده از دادههای ماهواره Sentinel-۲ سال ۱۴۰۳ تهیه شد. در ادامه برای تحلیل تغییرات دما و بارندگی نمودارهای آمبروترمیک و هایترگراف استخراج شد. نقشه اقلیمی-بوم‎شناختی حوزه آبخیز از تلفیق لایه های توپوگرافی و تیپ های گیاهی و مدنظر قرار دادن اطلاعات محیطی به هفت طبقه تقسیم بندی شد. درنهایت گونه‎های بومی و سازگار برای منطقه پیشنهاد شد. وضعیت کلی فرسایش خاک در آبخیز مطالعاتی با امتیاز ۸۳/۳۶ در طبقه کم قرار گرفت که نشان می دهد اغلب مساحت آبخیز مطالعاتی (۸۵/۸۷ درصد) ازنظر فرسایشی در مراحل ابتدایی فرسایش قرار داشته و می توان با لحاظ روش های زیستی وضعیت فرسایشی آن را بهبود بخشید. نتایج حاصل از بررسی منحنی آمبروترمیک در آبخیز مطالعاتی نشان داد که منطقه در اکثر ماه های سال از شرایط خشکی برخوردار است. درنهایت پس از تهیه نقشه اقلیمی-بوم‎شناختی گونههای مناسب برای مدیریت زیستی اعم از بادام کوهی، درمنه دشتی، بومادران، گون کتیرا، خارشتر و اسپند انتخاب و پهنهبندی استفاده از آنها ارایه شد. یافته های این مطالعه بر اهمیت و ضرورت مدیریت موثر فرسایش خاک در حوزه آبخیز دهنو تاکید دارد. نگرش مدیریت زیستی، به ویژه در ترکیب با سایر راه کارهای کارآمد و عملی می تواند نقش به سزایی در کاهش میزان فرسایش خاک در منطقه موردمطالعه و سایر حوزه های آبخیز با شرایط مشابه داشته باشد.

کلیدواژه ها:

Adaptive Plant Species ، Biological Methods ، BLM Visual Model ، Climatic-Ecological map. ، روش های زیستی ، گونه های گیاهی سازگار ، مدل بصری BLM ، نقشه اقلیمی-بوم شناختی.