کانی شناسی پزشکی و ریخت شناسی سنگ های بزاقی (سیالولیت ها)؛ مطالعه موردی در کلان شهر شیراز، ایران

در این پژوهش، ریخت شناسی و ترکیب شیمیایی ۲۱ نمونه سنگ بزاقی (سیالولیت) برای اولین بار در ایران بررسی می شود. ریخت شناسی و ترکیب عنصری سیالولیت ها به ترتیب با استفاده از میکروسکوپ الکترونی روبشی (SEM) و طیف سنج پاشنده انرژی تابش ایکس (EDS) تعیین شد. همچنین، ترکیب زیست کانیایی و سیماهای طیفی مربوط به بنیان های مولکولی موجود در ترکیب شیمیایی سنگ های بزاقی با استفاده از دو طیف سنج مرئی-مادون قرمز نزدیک (Vis- NIR) و تبدیل فوریه مادون قرمز (FTIR) ارزیابی و شناسایی شد. تجزیه و تحلیل طیف های بازتابی در محدوده Vis-NIR طیف الکترومغناطیس نشان داد که نمونه های سیالولیت عمدتا دارای ترکیبات آلی (C-H)، کربناتی و آب هستند. طیف های FTIR در همه نمونه­ ها از نظر کیفی تقریبا یکسان و پیک های گسیلشی در طول موج های مشابه در همه نمونه­ ها واقع شده بود و تفاوت طیف نمونه ­ها به طور عمده در شدت پیک ها بود. تجزیه و تحلیل طیف های FTIR نیز حضور گروه های عاملی هیدروکسیل، آمید، آلیفاتیک، فسفات و کربنات در سیالولیت ها را تایید کرد. با توجه به حضور سیماهای طیفی مربوط به فسفات در نمونه ها به نظر می رسد که ترکیب شیمیایی این نمونه­ ها عمدتا مشابه هیدروکسی آپاتیت است که گاهی یون کربنات نیز جانشین یون فسفات شده است. میانگین درصد وزنی بالای O، C، Ca و P نیز نشانگر حضور زیست کانی های کربناتی فسفردار بود. محاسبه شاخص بلورینگی نمونه های سنگ با استفاده از تحلیل طیف های FTIR نشانگر بلورینگی ضعیفی نمونه ها بود به نحوی که اجزای غیرآلی سنگ بصورت خرده دانه های کوچک کمابیش متراکم و دانه شکری آریخت و شبه بلوری در اطراف یک هسته دانه ای مرکزی قرار گرفته بودند. نتایج این مطالعه بینش خوبی از ترکیب شیمیایی سنگ های بزاقی داد و می تواند یک خط پژوهشی جدید در مطالعات آتی باشد.

کلیدواژه ها:

Sialolith ، Salivary stone ، Biomineral ، Chemical composition ، Morphology ، Mineral spectrum. ، سیالولیت ، سنگ بزاقی ، زیست کانی ، ترکیب شیمیایی ، ریخت شناسی ، طیف کانی.