بررسی مقایسه ای و تحلیل عناصر داستان در غزل_ روایت های عطار و مولانا

شعر فارسی، به‎ویژه در قالب غزل که همواره برای بیان مضامین عاشقانه و اجتماعی  به کار می رفت،  بعد از قرن ششم  و رواج ادبیات عرفانی در بیشتر موارد، مضامین رایج عرفانی را نیز دربر گرفت. شعر فارسی  از آغاز تا دوران اوج خود، تحولات زیادی را پشت سر گذاشته‎است. یکی از تحولات مهم آن، بهره‎گیری از عنصر روایت است که این نوع از غزل را «غزل-روایت» می‎نامیم. عطار نیشابوری و مولانا جلال‎الدین که از برجسته‎ترین چهره‎های این جریان ادبی هستند، در غزل‎های روایت‎محور خود، به شرح و تفسیر معانی عمیق عرفانی با کمک خلق تصاویر نمادین پرداخته اند. به همین منظور، پژوهش حاضر که با روش توصیفی ‎تحلیلی به انجام رسیده، بر آن است تا به بررسی تطبیقی و تحلیل عناصر داستان در غزل-‎روایت‎های این دو شاعر بزرگ بپردازد. در همین راستا، ۲۲ غزل-روایت از عطار و ۲۳ غزل-روایت از مولانا به‎صورت جامع مورد واکاوی قرار گرفته است. مبنای انتخاب این غزل-روایت ها، روایی بودن کل غزل از آغاز تا پایان بوده، تا  ضمن بررسی شباهت‎ها، تفاوت‎های به‎کارگیری عناصر داستانی در غزل‎های منتخب نشان داده شوند. همچنین عناصر داستانی همچون شخصیت پردازی، پیرنگ، کشمکش، نمادها، زمان و مکان، زاویه دید و پایان‎بندی در آن‎ها، و نیز نحوه به‎کارگیری این عناصر، در روایت‎پردازی‎ها بررسی ‎شده‎است. یافته‎های پژوهش حاکی از آن است که عطار، به‎عنوان پیشرو در روایت‎پردازی غزل، بستری مناسب برای گسترش و عمق‎بخشی غزل‎های مولانا فراهم کرده‎است. مولانا نیز با بهره‎گیری خلاقانه از این عناصر، موفق به بازآفرینی مضامین عرفانی شده‎است.

کلیدواژه ها:

عطار ، مولانا ، غزل- روایت ، عناصر داستان