بررسی چینش صرفی قوافی در غزلیات حافظ (با تکیه بر قوافی مختوم به یاء)

الگوی چینش قوافی، مستخرج از قوافی غزل‎های حافظ با یای نکره، نسبت، مصدر و فعل است. این پژوهش سعی دارد به این پرسش پاسخ بگوید که آیا روش یا الگویی برای خوانش قوافی با انواع یاء در شعر حافظ وجود دارد؟ این الگو یا روش چینش قوافی چیست؟ با پاسخ بدین پرسش، هدف پژوهش که رسیدن به خوانش درست‎تر و دقیق‎تر قوافی در شعر حافظ است محقق می‎گردد. بر این اساس ثابت می‎شود در غزلیات حافظ تنها قوافی نکره (با یای نکره) است که بدون اختلاط با قوافی مصدری و نسبت، و کاملا یکدست کنار هم به کار رفته است (تعداد ۳۶ غزل). بنابراین صفات نسبی (با یای نسبت) و همین‎طور مصدر (با یای مصدری)، هیچ‎کدام در هیچ غزلی به‎صورت یکدست قافیه‎پردازی نشده است. دلیل اصلی هم‎قافیه نشدن یای نکره با یای نسبت و مصدر، تفاوت تلفظ و ساخت آوایی این سه نوع یاء است. حدود ۱۳ غزل ممکن است برای عده‎ای از خوانندگان و تحصیل‎کنندگان شعر فارسی، بدخوانی‎ها یا دشواری‎هایی در خوانش قوافی در پی داشته باشد اما بدیهی است که دشواری خوانش متوجه همگان نیست بلکه این پژوهش می‎کوشد الگویی برای خوانش قوافی اشعار به‎ویژه غزلیات ارائه کند تا در صورت امکان، اصل و قاعده‎ای گردد برای خوانش شعر همه شاعران. قوافی مهم (با یای نکره) که می‎تواند مشمول دشوارخوانی و بدخوانی باشد بدین شرح است: فلانی، روانی، جوانی، نیکنامی، تمامی، خوشخرامی، دگری، خودکامی، همایی، خماری و تماشایی.

کلیدواژه ها:

قافیه ، یاء ، نکره ، مصدر ، نسبت