تشریح جایگاه نظریه های ارتباطی (رسانشی) در برنامه‌ریزی شهری نوین

سیر تحوّل نظریه‌پردازی در برنامه‌ریزی، تغییراتی را در بُعد مفهومی، نظری و نگرش محتوایی آن شکل داده‌است. نظریه برنامه‌ریزی، گذاری را از عقلانیت محتوایی، علمی و فن‌سالار، به شیوه‌ای مبتنی بر ارتباط، گفتمان، مباحثه و درک‌متقابل طی نموده‌است. نخستین ریشه‌های نظریه ارتباطی در جنبش دموکراتیک دهه 1960میلادی در اروپا و ایالات‌متّحده ظهور کرد. مهم‌ترین بنیان‌ فکری آن، نظریه عمل ارتباطی یورگن هابرماس و بر پایه عقلانیت ابزاری است. هدف این مقاله، تبیین و تشریح ویژگی‌ها، پایه‌های نظری و جایگاه برنامه‌ریزی ارتباطی در برنامه‌ریزی شهری نوین و فرض اصلی پژوهش، این است که رهیافت‌ ارتباطی علاوه بر پاسخگویی به انتقادات وارد بر نظریه‌های قراردادی، ارائه دهنده پتانسیلی جدید در تفکر و عمل است.در انجام این پژوهش، روش توصیفی-تحلیلی به‌کار برده شده‌ و متون معتبر پایه‌گذاران رهیافت‌ ارتباطی در جهان، مورد تحلیل قرار گرفته‌است. براساس نتایج حاصل، مهم‌ترین ویژگی‌های این نظریه، حضور مردم در فرایندهای تصمیم‌گیری، تأکید بر مناظره و همرأیی در خلال برنامه‌ریزی هستند. این نظریه ظرفیت‌های نهفته‌ای برای رفع کاستی‌ها دربرداشته و با تقویت پایه‌های نظری و به‌کار‌بردن آن در عرصه‌عمل می‌توان به نظریه‌ای منسجم‌تر و کارآمدتر دست یافت. نکته دیگر، شکاف میان نظریه و عمل است که دلیل آن، کمبود تجربه برنامه‌ریزی بر مبنای این نظریه است.

کلیدواژه ها:

رهیافت‌های نوین برنامه‌ریزی ، عقلانیت ارتباطی ، همرأیی ، برنامه‌ریزی ارتباطی ، برنامه‌ریزی همکارانه