بررسی امکان استخراج ترکیبات فنولی از ضایعات کشمش با هدف مدیریت پسماند ضایعات واحدهای فرآوری کشمش

مقدمه: انگور از عمده ­ترین و پرتولیدترین محصولات کشاورزی در جهان به حساب می­ آید. ایران در حال حاضر با داشتن بالغ بر ۲۵۲ هزار هکتار باغ انگور هفتمین تولیدکننده بزرگ انگور در دنیا به شمار می ­آید. همچنین ایران، به علت داشتن زمین ­های مستعد قابل کشت، از روزگاران قدیم به تنوع در ارقام انگور و تولید و صادرات انواع محصولات آن شناخته شده است. با توجه به اهمیت اقتصادی کشمش و انگور در اقتصاد ملی و استعدادهای بالقوه فراوان کشور برای ارتقاء کمی و کیفی این گروه از محصولات و با توجه به رقابت ­های جهانی در زمینه بازار محصولات کشاورزی و پتانسیل بالای محصول کشمش برای صادرات لزوم تولید این محصول بر کسی پوشیده نیست. از عوامل مهم بقا در شرایط پررقابت امروزی، کاهش هزینه­ های تولید و بازاریابی محصول است. انتخاب شیوه ­های مناسب، می ­تواند به شکل قابل ملاحظه­ ای هزینه­ ها را کاهش و قابلیت رقابت­ پذیری تولیدکنندگان را افزایش دهد. وجود پسماندهای لاینفک در این صنعت، تولیدکنندگان را با چالش ­هایی روبه­ رو کرده است که اگر مدیریت پسماند و ضایعات حین فرآوری به کمک علم روز انجام گیرد نه تنها از جنبه دفع پسماندها بلکه از جنبه صرفه­ جویی در انرژی و هزینه ­ها کمک بزرگی به تولیدکنندگان می ­شود. در حوزه کشمش ارزش افزوده فراورده­ های جانبی ناشی از ضایعات، که هم ­اکنون در کشورهای پیشرو حاصل می­ شود، گاه با خود محصول برابری می­ کند. ضایعات کشمش به روش­ های مختلفی بازیافت و مورد استفاده قرار می­ گیرد. یکی از ترکیبات با ارزش در انگور ترکیبات فنولی می ­باشد که در صنایع مختلف مورد استفاده قرار می­ گیرد. در این کار با هدف مدیریت پسماند واحدهای تولید کشمش، پتانسیل ضایعات مختلف کشمش در استخراج ترکیبات فنولی مورد بررسی قرار گرفته است.مواد و روش ­ها: برای بررسی امکان استخراج ترکیبات فنولی از ضایعات کشمش واحدهای فرآوری کشمش در استان آذربایجان شرقی استفاده شده است. به این منظور ضایعات مختلف کشمش شامل، ضایعات پشت لیزر، پوچ، تراشه دم، ضایعات شکست و نارس در استخراج ترکیبات فنولی مورد بررسی قرار گرفته است. همچنین اثر حلال­ های مختلف شامل متانول، اتانول، آستون و ترکیب حلال­ ها برای استخراج ترکیبات فنولی استفاده شده و پارامترهای بازده عصاره­ گیری، فعالیت آنتی اکسیدانی و محتوای کل فنول برای ارزیابی و مقایسه فرآیند استفاده شده است. برای اندازه ­گیری خاصیت آنتی اکسیدانی از روش مهار رادیکال­های آزاد DPPH و برای محاسبه محتوی فنول کل از روش واکنش معرف فولین استفاده شده است.نتایج: نتایج نشان داد که همه ضایعات کشمش دارای ترکیبات فنولی با مقادیر مختلف می­ باشند. مقدار فعالیت ضد اکسیدانی برای ضایعات نارس، شکست، تراشه دم، پوچ و لیزر به ترتیب برابر ۱۶/۲۳، ۳۱/۲۴، ۱۹/۲۶، ۴۲/۲۸ و ۸۲/ ۱۸ µg/ml  بدست آمد. همچنین مقدار محتوای کل فنول برای ضایعات نارس، شکست، تراشه دم، پوچ و لیزر به ترتیب برابر ۴۲۱، ۱۱/۴۲۶، ۸۶/۳۸۷، ۲۴/۳۶۹ و ۲/۴۶۵ mg GAE/۱۰۰ g  اندازه­گیری شد. در بین ضایعات کشمش، ضایعات پشت لیزر از لحاظ محتوی فنول و فعالیت ضد اکسیدانی بهترین وضیعت را دارد. همچنین بهترین حلال برای استخراج ترکیبات فنولی، متانول خالص می­باشد. ضایعات لیزر در حلال استخراجی متانول خالص دارای ۲/۴۶۸ میلی گرم در هر گرم از عصاره هم ارز گالیک اسید دارای محتوی فنولی می­ باشد.بحث: با توجه به نتایج می توان نتیجه گرفت که بهترین بازده تست آنتی اکسیدانی که در کمترین مقدار IC۵۰ حاصل می­ گردد، مربوط به ضایعات لیزر با غلظت ۸۲/۱۸ میکروگرم بر میلی لیتر می ­باشد. به طور کلی نتایج نشان داد که ضایعات فراوری کشمش می ­تواند به عنوان منبعی ارزان قیمت، برای استخراج ترکیبات فنولی مورد استفاده قرار گیرد.

کلیدواژه ها:

مدیریت پسماند ، ضایعات کشمش ترکیبات فنولی ، خاصیت آنتی اکسیدانی ، استخراج